Geguritan

Saking Wikipédia
(Kagingsirang saking Gaguritan)

Geguritan (gaguritan·,)(saking basa Jawa Tengahan, kruna dasar: gurit, suksmanipun "tatahan", "coretan") inggih punika kakawian utawi karangan sané kawangun saking tembang macepat. Geguritan ngranjing kasusastraan bali purwa sané marupa tembang. Ring Kamus Bali - Indonésia kruna geguritan mawit saking kruna gurit sané mateges gubah, karang utawi sandur. Ring kamus basa Indonésia kruna geguritan mawit saking kruna gurit sané mateges sajak utawi syair.

Lelintihan miwah Panglimbak Geguritan[uah | uah wit]

Geguritan sané nglimbak akéhnyané nénten kauningin sapasira sané ngawi geguritanné punika utawi kawastanin anonim. Wenten geguritan sané nénten kauningin sapasira sané ngaryanin riantukan ring galah geguritanné punika kakaryanin, pangawinyané nénten kayun ragannyané kasobyahang tur sang pangawi puniki ngicénin geguritan punika antuk kadruénang sareng sami. Wenten taler geguritan sané kauningin sang sané ngawi sakadi Geguritan Tamtam kakawi olih Mpu Sampurna, Geguritan Sucita Subudi olih Ida Ktut Jlantik, Geguritan I Ketut Bungkling olih Ki Dalang Tangsub miwah sané lianan. Geguritan kawacén nganggén tembang (pupuh), malianan sareng tatacara nembangang sareng karya sastra tradisional lianan sakadi kakawin miwah kidung. Geguritan kaiket antuk makudang-kudang uger-uger padalingsa sakadi guru wilangan, guru gatra miwah guru dingdong.

Geguritan ring Bali malinanan sareng geguritan ring Jawa. Geguritan, ring suksma puniki puisi Jawa modern, ngawit ring warsa 1929 ring majalah Kejawen sané nganerbitang tigang judul geguritan.[1] Ring warsa 1930-1940, terbit pitung karya liyanan. Puisi Jawa modern suud karipta ring mula masa pendudukan Jepang miwah kakaryanin malih sesampun revolusi.[2][3]

Uger-Uger Geguritan[uah | uah wit]

  • Guru Wilangan inggih punika uger-uger akéh kecap wanda sajeroning a baris
  • Guru Gatra inggih punika uger-uger akéh baris sajeroning apada
  • Guru Dingdong inggih punika uger-uger suara panguntat ri sajeroning a baris

Padalingsa Pupuh ring Geguritan[uah | uah wit]

Pupuh pinaka silih tunggil wangun tembang sané kaiket antuk padalingsa[4]. Wenten makudang-kudang pupuh sané prasida kaanggén ngawi geguritan. Pupuh-pupuh sané ketah kaanggén ring Bali wénten adasa pupuh. Pupuh-pupuh punika miwah padalingsanyane inggih punika:

No. Pupuh Padalingsa Cat.
1 Pupuh Pucung 4u, 8u, 6a, 8i, 4u, 8a
2 Pupuh Maskumambang 4a/u, 8i, 6a, 8i, 8a
3 Pupuh Mijil 4u, 6i, 6o, 10e, 10i, 6i, 6u
4 Pupuh Ginanti 8u, 8i, 8a, 8i, 8a, 8i
5 Pupuh Ginada 8a, 8i, 8a, 8u, 8a, 4i, 8a
6 Pupuh Semarandana 8i, 8a, 8o/e, 8a, 8a, 8u, 8a
7 Pupuh Sinom 8a, 8i, 8a, 8i, 8i, 8u,  8a, 8i,  4u, 8a  
8 Pupuh Durma 12a, 8/7i, 6a, 8/7a, 8i, 5a, 8/7i
9 Pupuh Pangkur 8a,  11i, 8u, 8a, 12u,  8a, 8i,
10 Pupuh Dangdang Gula 10i, 10a, 8e, 8u, 8i, 8a, 8u, 12a, 8i, 7a/8a

Mapaiketan sareng pupuh-pupuh sané kaanggén ring geguritan. Padalingsa ring ajeng wantah bacakan sané kaanggén anceng-anceng ri kala ngawi, ring pamargine ri kala nembangang, minab utawi ketah kapanggihin kirang utawi langkungan kecap malih siki utawi kalih wanda ri kala nembangang[5]. Lianan ring Makadasa pupuh punika, wénten pupuh-pupuh lianan taler sané sering kaanggén ring geguritan. Pupuh-pupuh punika kabaos tembang tengahan. Pupuh-pupuh punika minakadi pupuh adri, pupuh cecangkriman sané kapanggihin ring Geguritan Dreman, pupuh demung ring Geguritan Dyah Arini, Pupuh Misalangit ring Geguritan Sakuntala.

Pustaka[uah | uah wit]

  1. Ras, J.J. (1985). Bunga Rampai Sastra Jawa Mutakhir, diterjemahkan Hestri. Jakarta: Grafiti-pers.
  2. 1953-, Saputra, Karsono H., (2001). Puisi Jawa struktur dan estetika (édisi ka-Cet. 1). Jakarta: Wedatama Widya Sastra. ISBN 9799653010. OCLC 48100094.CS1 maint: extra punctuation (link) CS1 maint: numeric names: authors list (link)
  3. Suripan Sadi Hutomo. (1975). Telaah Kesusastraan Jawa Modern. Jakarta: Pusat Pengembangan Bahasa Departemen Kebudayaan Républik Indonésia
  4. Antara, I Gedé Nala, dkk (2016). Kamus Bali-Indonésia beraksara Latin dan Bali edisi II. Denpasar: Badan Pembinaan Bahasa, Aksara dan Sastra Bali Provinsi Bali. p. 780.
  5. Karmini, Ni Nyoman (2013). Perempuan dalam Geguritan Bali. Denpasar: Pustaka Larasan. p. 16. ISBN 978-979-3790-98-5.