Arja

Saking Wikipédia
Arja
Pentas Arja
TipéOpera
Séni pitaraBali
Budaya asalBali

Arja, punika taler kauningin antuk Opera Bali, punika wéntuk kaloktah ring téater Bali sané nyampuhang pinaka opera, tari, miwah drama.[1] Arja kacawang karipta ring warsa 1820an, ring masa Pamréntahan raja Klungkung I Dewa Agung Sakti.[2] Menawi wénten sané nikayang karipta ring warsa 1825 antuk palebon putraraja Bali. Pemahbah nyané pragina ipun lanang miwah istri; saking abad ka-20 kawéntenang Arja sané sinamian pragina ipun (rumasuk manados lakon istri) punika anak lanang.[3] Arja mawit saking kruna Reja (basa Sansekerta) artos karahajengan utawi kasukertan.[2]

Lelintihan[uah | uah wit]

Tari Arja, pakem ipun kaambil saking Dramatari Gambuh. Nénten kauningin asal-usul tari puniki ring Bali, menawi kacawang Tari Arja sampun wénten ring Bali sawatara tigang dasawarsa saking abad XV.[4] Tigang wagian utama ring perkembangan Arja:[2]

  • Kapertama Arja Doyong punika Arja tan pairingan gamelan, wantah kasolahang olih satunggal jatma.
  • Arja Gaguntangan punika Arja sané nganggén gamelan Gaguntangan antuk akéh pragina luwih saking asiki jatma.
  • Arja Gedé punika Arja sané kasolahang olih 10 nganti 15 pragina antuk struktur balih-balihan ipun manutin pakem Arja sané mangkin.

Kasenian Bali sané surut sesampun yuda ring Bali, kadukung malih ring warsa 1920an, antuk program pameréntah Belanda nincapang budaya miwah tradisi ring Bali mangda tetep lestari, later nganikayang Bali ring dura negara manados tetujon pariwisata, program punika kawastanin Baliseering. Arja dados silih tunggil kasenian sané kadukung palestarian ipun.[5]

Ring untat abad ka-XX punika kawéntenang kreasi Arja anyar sané pragina ipun sinamian anak lanang, taler lakon-lakon ipun kaanyarin antuk lakon saking dura Bali sekadi wewengkon liyané ring Indonésia utawi lakon-lakon dura negara.[6]

Lakon[uah | uah wit]

Satua Malat manados lakon sané ketah kasolahang. Saking abad ka-20, sesolahan Arja lakon ipun saking legénda miwah mitologi Bali, legénda India (Mahabharata dan Ramayana), satua Cina, Arab, miwah pinih anyar, satua kauh miwah kontémporér Indonésia.[1][3] Lakon napike sané kasolahang, ring Arja satata kawéntenang tokoh-tokoh utama sekadi Inya, Galuh, Désak (Désak Rai), Limbur, Liku, Panasar, Mantri Manis, Mantri Buduh miwah kalih parekan Punta miwah Kartala.[2] Gending miwah sesolahan kairingin olih gamelan katabuh antuk kalih tiing sané kaaranin guntang.[1]

Cingak malih[uah | uah wit]

Pustaka[uah | uah wit]

  1. 1,0 1,1 1,2 Dibia, I Wayan. "The History of Arja". Balinese Dance. Kaarsipin saking versi asli tanggal 18 January 2016. Kaaksés 6 May 2020.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 Seni Drama dan Tari Arja, Babad Bali, kaaksés 14 Oktober 2020
  3. 3,0 3,1 Miettinen, Jukka O. "Indonésia: The Twentieth Century". Asian Traditional Theatre & Dance. Kaaksés 6 May 2020.
  4. Pande Ketut Ayu Windasari, Analisis Gerak dan Karakter Mantri Buduh dalam Arja, ISI Denpasar
  5. Kesenian Arja di Bali, Dinas Kebudayaan Kabupatén Buléléng, kaaksés 14 Oktober 2020[permanent dead link]
  6. Dramatari Arja Muani, Babad Bali, kaaksés 14 Oktober 2020

Sasuratan[uah | uah wit]

  • Coast , John . 1953. Dancers of Bali . New York : G.P. Putnam; reissued as Dancing Out of Bali, Periplus Editions, 2004.
  • Dibia, I Wayan. 1992. Arja: A Sung Dance Drama of Bali: A Study of Change and Transformation. PhD dissertation, University of California, Los Angeles .
  • Dibia, I Wayan and Rucina Ballinger. 2004. Balinese Dance, Drama, and Music. Singapore: Periplus.
  • McPhee, Colin. 1966. Music in Bali. New Haven and London: Yale University Press.
  • Zoete, Beryl de & Spies, Walter. 1973. Dance and Drama in Bali. Kuala Lumpur: Oxford University Press.