Krajaan Bedahulu

Saking Wikipédia
Krajaan Badahulu
Krajaan Pèjèng
Krajaan Singamandawa
Singhadwala
883 M–1347 M
Ibu kota Pejeng
Basa Bali (utama)
Kawi miwah sansekerta (religius)
Agama Hindu (resmi)
Wentuk pamrentahan Monarki
Raja
 -  882–913 Sri Kesari Warmadéwa
 -  1345–1347 Dalem Makambika
Babad
 -  Didirikan 883 M
 -  Kagingsirang olih Majapahit 1347 M
Pengganti
Majapahit
Warning: Value not specified for "continent"

Krajaan Badahulu utawi Bedulu (tasih kasengguh Kerajaan Pejeng wiadin genahnyane ring Pejeng) inggih punika krajaan kuno ring nusa Bali ring aab ka-8 nganti aab ka-14 Masehi, sane madue pusat kerajaan ring riantara Pejeng (wacen: pèjèng) utawi Bedulu, Kabupatén Gianyar, Bali.

Katarka krajaan puniki kaprentah olih raja-raja katurunan dinasti Warmadéwa. Panguasa sané pinih untat saking krajaan Bedulu (Dalem Badahulu) sané nentang ekspansi krajaan Majapahit ring warsa 1343 kapimpin olih Gajah Mada, nanging pamuputnyané kaon. Pemberontakan Bedulu raris ical sasampun pamberontakan katurunan pinih untat (Dalem Makambika) kakaonang ring warsa 1347 M.

Wusan punika Ida Sang Gajah Mada ngadegang anak brahmana saking Jawi sane mawasta Sri Kresna Kepakisan dados raja ('Dalem') ring pulo Bali. Keturunan dinasti Kepakisan puniki sané ring pungkuran dados raja-raja ring makudang-kudang kerajaan alit ring Pulo Bali.

Lelintihan[uah | uah wit]

Wastan Pejeng sampun kauningin saking warsa 1705, malarapan laporan naturalis Welanda Georg Everhard Rumphius, sané mamurda Amboinsche Reteitkamer. Ring laporan punika, Rumphius maosang indik kawéntenan drum (nekara) malakar antuk perunggu sané selanturnyané kawastanin Bulan Pejeng. Rumphius ngraga durung naenin nyingak punapa-punapi. Dané polih gatra saking anak tiosan sané maosang yéning ring Pejeng wénten benda misterius saking perunggu. Benda puniki kasengguh meteorit miwah bidang pukulannyané sané bulat kasengguh lingkaran roda. Rumphius nyuratang, benda puniki dumun magenah ring tanahe, nénten wénten sané purun ngingsirang santukan ajerih pacang keni sengkala. Inventarisasi kapurbakalaan sané kamargiang olih Oudheidkundige Dienst (OD) utawi Jawatan Purbakala Pemerintah Hindia Belanda, sané selanturnyané kalanturang olih Balai Kepurbakalaan Indonesia, manggihin fakta Désa Pejeng madué peninggalan arkeologis sané akéh pisan miwah kasebar ring sajebag désa. Prasasti-prasasti kuno miwah sesuratan sané wénten ngawinang para sujana narka Pejeng pinaka puser Kerajaan Bali Kuno sané mangkin kasub antuk Kerajaan Bedahulu (883-1343 M). Kruna 'pejeng' kadirasa mawit saking kruna 'pajeng' (payung), duaning saking désa puniki raja-raja Bali Kuno nyayubin kramané. Wénten taler sané narka mawit saking kruna 'pajang', basa Jawa Kuna sané maartos sunar. Antuk para panglingsir ring Pejeng, sadurung Pejeng punika kawastanin Soma Negara, ibu kota Kerajaan Singamandawa.

Bulan Pejeng sané mangkin kasimpen ring Pura Penataran Sasih inggih punika nekara sané pinih ageng sané naenin kakeniang ring Indonésia: tegehnyané 186,5 cm miwah garis tengah bidang ipun 160 cm. Nekara mawit tipe moko puniki ring panglimbak selanturnyane dados model kapertama antuk makasami jenis moko sane mangkin akeh kapanggihang ring wewidangan Indonesia liyanan ring ukuran sane lewih alit. Wastan nekara wénten ring makudang-kudang basa ngawit saking kettledrum (Inggris), pauke utawi metalltrommeln (Jerman), ketletrom (Belanda), kedeltrommeln (Denmark), ngantos tambour metallique (Prancis), pinaka wastan sané ketah kaanggén. Ring Indonésia, nekara madué makudang-kudang aran lokal, minakadi bulan sané kaanggén nyelehin nekara saking Pejeng (Bali), tifa guntur (Maluku), makalamau (Sangeang), moko (Alor), kuang (Nusa Pantar), miwah wulu (Flores Timur).

Bulan Pejeng mawit saking kabudayaan logam utaminnyané perunggu ring Asia Tenggara kakawitin sawatara 3000-2000 SM manut saking papanggihan ring situs Dongson, Propinsi Thanh Hoc, Vietnam Utara. Nekara sané kantun kasungsung olih krama Bali puniki nyihnayang, ring Masa Prasejarah Pejeng sampun kawangun olih krama sané madué tingkat kebudayaan sané tegeh miwah mapaiketan sareng masyarakat internasional sadurung pengaruh agama Hindu rauh ring Bali.

Silih sinunggil prasasti maangka warsa 875 Saka/953 M mabasa Sansekerta maosang wastan Sri Walipuram sané maartos, Bali pinaka silih tunggil kerajaan. Lianan ring punika, wénten makudang-kudang prasasti sané nyambatang kruna 'baladwipamandala', minakadi Prasasti Klandis nyambatang;

“… ring maniratna singhasana siniwi sabalidwipamandala…” artinya: “… (sang raja) yang duduk di atas singgasana bertahtakan emas-permata dipuja oleh seluruh rakyat di wilayah Pulau Bali…”

Salanturnyané ring Prasasti Dausa Indrakila A II (983 Saka/1061 M) maosang:

“… nityasa kuminking sakaparipunnakna nikang balipamandala…” artinya: “… (raja) senantiasa memikirkan kesejahteraan rakyat di seluruh wilayah Pulau Bali…”.

Lianan ring kruna punika, ring prasasti Cempaga A sané mawit saking warsa 1103 Saka/1181 M, Bali kabaos antuk istilah baliwipanagara sané prasida kaartiang Bali pinaka silih tunggil Negara.

Kawéntenan Kerajaan Bali Kuno puniki taler kakukuhang antuk peninggalan arca-arca kuno sané kagenahang ring lingkungan pura ring Pejeng sané kajaga olih parajanané kantos mangkin, upaminyané, Arca Bhairawa ring Pura Kebo Edan, Arca Ratu Mecaling ring Pura Pusering Jagat (Pura Tasik), Pura Manik Galag (Pura Manik Corong) pinaka Pura Sad Kahyangan utawi setananya Bhatara Manik Galang miwah Pura Penataran Sasih.

Kapanggih fragmen-fragmen ring prasasti ring Pejeng taler nyihnayang sejarah miwah panglimbak aliran agama ring Bali ngawit sadurung abad ka-8 M. Penelitian para arkeolog, Roelof Goris, sané kamedalang ring warsa 1926 nyihnayang, ring masa Udayana wénten sia aliran keagamaan antuk panganut sané maurip kacampuh miwah madampingan, inggih punika: Siva Siddhanta, Pasupata, Bhairava, Vaisnava, Bodha (Soghata), Brahmana, Rsi, Sora (Surya) miwah Ganapatya. Ke-sembilan aliran punika raris kakristalisasi olih Senapati Mpu Rajakerta sané kasub pinaka Mpu Kuturan, ring wangun pamujaan ring Tri Murti sané ngawangun Désa Pakraman (Desa Adat Bali) kantos mangkin. Kawentenan tukad-tukade punika kapercayain sampun mamargi ring Pura Samuan Tiga, Pejeng.

Pejeng pinaka pusat pamrentahan Krajaan Bali Kuno sané ngandapang raja-raja ageng saking Dinasti Warmadéwa, puput risampuné serangan Gajah Mada saking Majapahit ka Bali ring 1343 M. Saking Gajah Mada, pusat Kerajaan kapindah ka Gelgel, Klungkung, Klungkung miwah Gelgel. Ring warsa 1686, sasampun raja sané pinih untat saking Dinasti Gelgel, Dalem Di Made seda, pusat kerajaan magingsir ka Klungkung. Ring masa Klungkung puniki, kekuasaan ring Bali kakepah dados sia swapraja utawi kerajaan alit.[1]

Silsilah Raja-Raja Badahulu[uah | uah wit]

Puniki lis silsilah raja-raja sané madeg nata ring Kerajaan Badahulu;

Wangsa Warmadéwa[uah | uah wit]

Wangsa Warmadéwa

Wangsa Jaya[uah | uah wit]

Puniki lis silsilah raja-raja Bali Kuno, Wangsa Jaya;[2]

Wangsa Singasari[uah | uah wit]

Singasari menaklukkan Bali tahun 1284 M (1208 Ç)

  • Kryan Demung Sasabungalan (Saka 1206/1284 M)
  • Rajapatih Makakasar, Kbo Parud utawi Kebo Parud Makakasir (wakil Singasari, ca. 1296-1324 M)[lower-alpha 2] kasurat ring prasasti Pengotan E (1218 Ç) miwah Sukawana D (1222 Ç). Manut saking wilangan warsa prasasti sané kamedalang, raja punika ngisiang kekosongan pamréntahan sasampun masa pamréntahan Raja Adidewalancana.
  • Sri Masula Masuli (Saka 1246/1324 M)

Singasari runtuh miwah Bali dados krajaan mandiri.

  • Mahaguru Dharmottungga Warmadéwa utawi Bethara Çri Maha Guru (sadurung 1324-1328 M) utawi Bhatara Sri Mahaguru (1246-1247 Ç). Ida ngamedalang tigang cakepan sane matopik gelar-gelar sane matiosan. Ring prasasti Srokadan (1246 Ç) kabawos Paduka Bhatara Guru sane madeg ratu sareng cucun idane (putunira), inggih punika 'Paduka Aji Sri Tarunajaya'. Ring prasasti Cempaga C (1246 Ç) kabaosang antuk gelar Paduka Bhatara Sri Mahaguru miwah ring prasasti Tumbu (1247 Ç) 'Paduka Sri Maharaja Sri Bhatara Mahaguru Dharmottungga Warmadéwa'.[2]
  • Walajayakertaningrat utawi Çri Walajaya Krethaningrat utawi Paduka Tara SriWalajayakattaningrat (1250 Ç, 1328-1337 M) [anak Dharmottungga], terbaca dalam prasasti Selumbung.[2]
  • Śri Astasura Ratna Bumi Banten utawi kasengguh Paduka Bhatara Sri Astasura Ratnabhumibanten (ca. 1337-1343 M)[lower-alpha 3] Gelar puniki kawacén ring prasasti Langgahan sané angka warsa 1259 Ç.[2]

Majapahit menaklukkan Bali 1343 M.

Sisa-sisa tetamian[uah | uah wit]

Kawéntenan kerajaan Bedulu sané nglawan Majapahit manut legenda krama Bali kasengguh pinaka pralambang perlawanan krama Bali asli ('Bali Aga') nglawan serangan Jawa ('Wong Majapahit'). Makudang-kudang genah sané doh ring Bali kantun ngalestariang adat-istiadat Bali Aga, minakadi ring Desa Trunyan, Kintamani, Bangli; ring Desa Tenganan, Kecamatan Manggis, Kabupaten Karangasem; sareng ring desa-desa Sembiran, Cempaga, Sidatapa, Pedawa, Tigawasa, Padangbulia ring Kabupaten Buleleng.

Makudang-kudang objek wisata sané kasengguh pinaka peninggalan kerajaan Bedulu, minakadi Pura Jero Agung, Pura Samuan Tiga, Goa Gajah, Pura Bukit Sinunggal.

Pustaka[uah | uah wit]

  1. "Sejarah Kerajaan Pejeng". www.pejeng.desa.id. Kaarsipin saking versi asli tanggal 2020-02-06. Kaaksés 2019-02-14. Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 "Tercatat 23 Nama Raja pada Masa Bali Kuno – Siapa Saja Mereka?". tatkala.co (ring Inggris). 2020-01-29. Kaaksés 2020-10-20.

Lis pustaka[uah | uah wit]

  • Sejarah Bali. Nyoka, Penerbit & Toko Buku Ria, Denpasar, 1990.

Cutetan[uah | uah wit]

  1. Permaisuri Jayapangus dan ibu dari Ekajayalancana. Tidak diketemukan tahunnya, namun diperkirakan bersama Ekajayalancana
  2. Pada masanya terjadi gelombang kedatangan para Arya dan rohaniawan dari Kerajaan Singasari serta kedatangan para Mpu keturunan Saptra Rsi bersama Bhujangga
  3. Para patihnya sane pinih kasub Pasung Grigis miwah Kebo Iwa

Pranala jaba[uah | uah wit]

Mal:Kerajaan di Sunda Kecil