Ratu Sakti Pancering Jagat

Saking Wikipédia
Ratu Sakti Pancering Jagat
Déwa pinih duur
SimbolArca Datonta ageng saking batu cadas
RabiRatu Ayu Pingit Dalam Dasar
Ratu Ayu Mekulem
ReramaDalem Solo
SemetonRatu Sakti Dukuh
Ratu Sakti Sang Hyang Jero
Ratu Ayu Mas Maketeg
OkaRatu Gedé Dalam Dasar
Wahanakilin

Ratu Sakti Pancering Jagat utawi Datonta punika déwa pinih duur sané malinggih ring Pura Pancering Jagat Terunyan. Ida silih tunggil Batara Kawitan, punika raja kapertama sané meréntah ring Trunyan. Yadiastun meduwé rabi akéh nyané pe satus (4100), permaisuri ipun punika Ratu Ayu Pingit Dalam Dasar.[1] Piodalan Datonta kamargiang ri kala Purnamaning Sasih Kapat, ketah ring sasih Oktober.[2]

Parab miwah gelar[uah | uah wit]

Puniki pinaka parab miwah gelar sané kasematang majeng Ratu Sakti Pancering Jagat:

  1. Bhatara Da Tonta, Datonta, utawi Donta. Da Tonta punika wastan asli sané olih krama asli Trunyan sadurung rauh nyané agama Hindu. Wastan "Da Tonta" mawit saking kruna lingga -tu antuk pangater da- (Datu, "Ratu") polih pangiring "-nta" ("iraga") teges ipun manados "Ratu iraga".[1][3]
  2. Betara Katon ("prasida kacingakin").[4]

Legénda[uah | uah wit]

Parerehan sumber aub arum[uah | uah wit]

Ring aab sané lintang, wénten aub arum ambunyané kaungasin nganti ring Solo. Sapunika mawinan papat oka Dalem Solo (tiga lanang sareng satunggal istri punika wungsu) manahné panasaran miwah budal antuk ngarereh sumber aub. Selantur nyané dané makepapat ngantos ring Bali miwah mamargi rinuju Gunung Batur nyarengin ambu sané nyansan pekat. Ring bongkol kelod Gunung Batur, putri wungsu Dalem Solo ngeragem antuk nyeneng mawinan memanah nénten prasida ngelanturang pamargi nyané punika medan sané curam miwah matebing. Ida meneng ring genah Pura Batur sané mangkin miwah kagelarin Ratu Ayu Mas Maketeg.[1]

Katigang putra Dalem Solo minyusurin Danu Batur ngantos ring genah tapak utawi belongan sisi kelod kauh. Ring irika, dané mirengang swara kedis asapunika pangeran kaping tiga mamanah seneng miwah masuryak. Punika kanggep nénten patut mawinan masuryak seneng nénten manutin tetujon luhur pemargian punika. Rikala putraraja sulung nikain hadi ipun nyeneng irika, putraraja kaping tiga nénten kayun, asapunika ida kasepak olih raka nyané miwah runtuh kapadmaasana. Genah putraraja kaping tiga mangkin dados Désa Kedisan. Ring désa punika kawéntenang arca Ratu Sakti Sang Hyang Jero, putraraja kaping tiga, ring padmaasanal.[1]

Kakalih putraraja ngelanturang pemargi nyané nganti sisi kangin Danu Batur ring belongan liyané. Irika dané matemu sareng kalih anak istri sané kantun ngerereh kutu rambut. Putraraja kaping kalih sané seneng matemu manusa tiosan ngagelisang mebaosang. Rakané nyingakin pidabdab ipun nikayang mangda adi ipun nyeneng irika. Mawinan nénten kayun, putraraja sulung nyepak ida ngatos runtuh matalungkup. Putraraja kaping kalih manados perbekel sané wastan désa punika kaaranin Désa Abang Dukuh. Ring pamahbah nyané désa punika kaaranin "Air Hawang" selanturnyané kauah manados "Abang", sapunika kruna "dukuh" artos ipun "matalungkup". Ring désa punika kawéntenang arca putraraja kaping kalih antuk gelar Ratu Sakti Dukuh, menawi sampun kaurug olih lahar dingin saking letusan Gunung Agung warsa 1963.[1]

Putraraja kapertama ngelanturang pemargi nyané minyusurin sisi kangin Danu Batur ngatos nemu belongan ketiga miwah matemu sareng anak istri sané ayu ring metén Taru Menyan. Menawi anak istri punika ngacala, putraraja kapertama nangkep taler marikosa. Sesampun parilaksana punika, putraraja kapertama tangkil makeng raka sang istri antuk antuk mamadik. Raka sang istri kayunan pinaka putraraja sulung kayun dados pancer jagat ring wewidangan irika, punika Désa Trunyan sané selantur nyané manados krajaan alit. Putraraja sulung narima miwah magelar "Ratu Sakti Pancering Jagat". Anak istri punika magelar Ratu Ayu Pingit Dalam Dasar, punika raka nyané magelar Ratu Sakti Meduwé Ujung Sari.[1]

Ratu Sakti Pancering Jagat selantur nyané nikain mangda layon jatma sané séda kagenahang ring meten taru menyan mangda aub arum ipun nénten ngantos doh, taler mingurangin krajaan tiosan ngerereh miwah nyerang.[1][3]

Tradisi murub[uah | uah wit]

Satunggal putra Dalem Solo sané mameréntah ring Tirta Empul, Tampak Siring mapinunas majeng aji nyané antuk sapiranti gamelan. Dalem Solo minyanggupin miwah pacang maktayang ring Tampak Siring sesampuné puput. Da Tonta mirengang punika ngutus parekan nyané maparab Pasek Trunyan nuju Majapahit antuk mapinunas sané pateh. Dalem Solo minyanggupin pinunas putra ipun. Rikala Pasek Trunyan jagi mantuk, Dalem Solo nitipanh piranti gamelan majeng okan nyané ring Tirta Empul sané sampuj puput taler satunggal waluh kuning madaging kebo antuk Da Tonta.[1]

Ngantos Mengwi, Pasek Trunyan penasaran nyingakin daging waluh kuning sané kabakta, ida ngakepah waluh punika, asapunika wénten kedo idup ring waluh punika pesu. Pasek Trunyan nénten prasida nangkep sinamian kebo-kebo punika ngatos nénten maasa. Satunggal krama irika ngibur, pinaka krama Trunyan pacang medué piodalan, dané kayun ngica kebo. Asapunika Pasek Trunyan mantuk miwah nyerahang piranti gamelan majeng Da Tonta.[1]

Raja Tirta Empul sampun sué ngantos rauh nyané gamelan sané kapinunas metakén majeng aji nyané. Dalem Solo sané uning miwah bendu rauh ring Trunyan. Ida mapitaken majeng Pasek Trunyan, menawi ipun bogbog nikayang gamelan sané katitipang runtuh ring Danu Batur, asapunika ida kawastu mangda nénten medué putra. Tiosan, Da Tonta sané kaanggep ngelindungin parekan nyané taler kawastu pinaka piodalan nyané, trah Da Tonta patut murub ring jaba Désa Trunyan. Tradisi murub irika patut ngasilurang luwih luwih mael saking ketah nyané. Gamelan sané kanikayang olih Pasek Trunyan tetep kagenahang irika.[1]

Arca Ratu Sakti Pancering Jagat[uah | uah wit]

Genah Désa Trunyan mangkin ring pemahbah nyané punika marupa wana sané akéh antuk kidang. Désa Trunyan sadurung nyané ring belongan Cimelandung sané wénten ring kelod sané mangkin.[1]

Duk harina punika, satunggal petani pacang maboros kidang kasarengin asu ipun tangkejut ngngkong. Kacingakin, punika arca watu ageng nyané sekadi oong (9 cm) sané neket ring tanah. Petani minutupin arca punika antuk saab, selantur nyané macarita majeng krama désa. Asapunika arca punika ngagengang sabilang rahina ngantos dané ngewangunang pallinggih gedong. Menawi, raab nyané ditembus arca punika ngantos kewangunang méru tumpang solas (mangkin wantah tumpang 7 mawianan malih 4 sampun runtuh) manados Pura Dèsa Pancering Jagat. Arca meneng tumbuh sesampun ageng nyané 4 méter. Krama désa selantur nyané magingsir merika, genah sadurung nyané keanggén matani.[1][3]

Cingak malih[uah | uah wit]

Pustaka[uah | uah wit]

  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 James Danandjaja (1989). Kebudayaan petani désa Trunyan di Bali. Penerbit Universitas Indonésia. ISBN 979-456-034-0.CS1 maint: uses authors parameter (link)
  2. anonim. "Désa Trunyan". Pemerintah Kabupatén Bangli. Kaarsipin saking versi asli tanggal 2020-10-22. Kaaksés 31 Oktober 2015.CS1 maint: uses authors parameter (link)
  3. 3,0 3,1 3,2 Tim Arkeologis (30 Désémber 2013). "Studi Teknis Arkeologi Di Pura Pancering Jagat Trunyan, Désa Trunyan, Kecamatan Kintamani, Kabupatén Bangli, Bali". Balai Pelestarian Cagar Budaya Bali. Kaarsipin saking versi asli tanggal 2014-08-08. Kaaksés 30 Oktober 2015.CS1 maint: uses authors parameter (link)
  4. James Danandjaja. Cerita rakyat dari Bali, Volume 1. PT Gramedia Widiasarana. Kaaksés 30 Oktober 2015.CS1 maint: uses authors parameter (link)