Pangater

Saking Wikipédia

Pangater inggih punika panganggén kruna, sané magenah ring arep kruna inucap. Sane kabaos pangater: a, ka, sa, di, pa, nga, pi, parama (prama, kuma, kapi, kami, ma, wi, swa, upa, pati, bra, para, pra, pari, nir, nis, duh, dur, su, dus.[1]

Teges Pangater[uah | uah wit]

Teges Pangater inggih punika:

  1. Teges pangater "a-" mateges;
    • Nyihnayang nungkasin, umpami: Acala. Mateges nenten obah. Cala = Obah
    • Nyihnayang madué kahanan, umpami: abagus. Abagus pangadegipun = yukti bagus
    • Nyihnayang wilangan, umpami: baase akarung. msl…
    • Nyihnayang nganggén, Umpami: Ida sampun angrangsek Busana,
    • Nyihnayang wiadin ring kahanan, Umpami: Titiang wantah jadma jagul apunggung, during resep ring wirasan kekawin punika.
    • Nyihnayang nguwahin kruna dados Kruna Kria Lumaksana, sakewanten maweweh anusuara, Umpami: perih = a + perih - a(m) + perih = amerih (tan mari angulih-ulih, amerih sutreptining Negara.
  2. Teges Pangater "ka-", Nyihnayang kruna kria Linaksana: Dados gentosin antuk pangiring "a", Umpaminyane: Kadaar = daara. "Suba kadaar nasine, Geg?" tegesipun: Nasine suba daara.
  3. Teges Pangater "sa-".
    • Nyihnayang kuuban: Saluir sané sampun majangkepan patut tedun makrama désa
    • Nyihnayang wewatesan, umpami "Sasuenida jumneneng agung. Jagate gemuh raharja.
    • Nyihnayang satunggil , umpami: Sapeteng-peteng ya luas memancing.
  4. Teges Pangater "di-", Nyihnayang pisarat, umpami: Mangde digelis ugi margi Punika kapuputang.
  5. Teges Pangater "pa-", Ngawangun Kruna Aran Niskala, Umpami: Patakon Beline keweh anake nyautin
  6. Teges Pangater "pi-", Ngawangun Kruna Aran sané mateges nyujatiang, Umpami: eda nema engsap kapin pitresnan anak
  7. Teges Pangater "parama-", nyihnayang pamekas, pinih utama, upami: Parama lédang kayunida Sang Prabu, antukan para prtakjanane sampun tak kirangan sandan miwah pangan.
  8. Teges pangater "kuma-", nyihnayang marupa sakadi, Buka, umpami: Panak kedis darane mara kumajaum.
  9. Teges Pangater "kapi-", nyihnayang teges Kruna Lingganipun, umpami: Sane kapiandel wantah Dané kriana Patih Agung.(Kapiandel = pinih andel= cager)
  10. Teges Pangater "kami-", tegesnyane pateh sakadi Pangater "kuma-", umpami "Malarapan antuk manah dread baktu, kamipurun titiang matur, marupa jagra winungsu ring I Ratu.
  11. Teges Pangater "ma-" mateges;
    • Nyihnayang Kria Lumaksana, umpami: Enggalang ja majalan, apang tusing petengan di jalan
    • Mikolihang sakadi kruna Lingganipun, upaminyane: Ya setata mabati madagang saang, awanan seleg pesan ya nyemak gaene ento
    • Nyihnayang nganggén, Umpami: Alit-alite tusing dadi mabaju batik yan katuju masuk malajah.
    • Nyinahang pernah/papernahan (genah = tempat/kewajaran) Umpami: Tiang patut mabeli tekén I Wayan Koplar
    • Nyihnayang madaging Umpami: Bubuh kacang ijone ento, magule Bali.
    • Nerangang kahanan, sampun puput kalaksanayang, umpami "Bebantenane maebe siap biing mapanggang.
    • ngawangun kruna pidarta, umpami "Eda makrasapan majalan di sisin tukade, wireh pelih abedik ngranayang labuh.
    • ngamedalang wiadin ngawetuang, Umpami: Ida mabaos tekén para panjak miwah waduane makejang.
    • Nyihnayang madrewe, umpami: Cecirenida sang maraga darma, maguna lewih tur maambek welas asih
  12. Teges Pangater "wi-" mateges;
    • Nyihnayang mabuat, umpami: Ida Sang Prabu Rahwana, wiakti ratu wimoha
    • Nyinahang nulak, umpami: Bebuatipun mangda sadia rahayu, luput saking lara wigna.
  13. Teges Pangater "upa-", Mateges saluiring, umpami "Upacara piodalane sampun cumawis
  14. Teges Pangater "swa-", Mateges antuk dewek, Umpami: Ngiring ngayah ring swanegara manut swadarma miwah swakarya soang- soang.
  15. Teges pangater "pati-", Mateges Mawanti – wanti, Umpami "Plaibne PatiLuplup, tusing karuan tetujonne, wireh karauhan Bapak Polisi.
  16. Teges Pangater "bra-", Mateges setata, umpami: Ya mula anak bragedégan. Kewala madingeehang munyi keras setata mesuang munyi bangras tur salah tampi.
  17. Teges Pangater "para-", Mateges sakancan, Umpami: Para baudanda miwah paramantri sami ampun sayaga natak bebaos Ida Sang Prabu.
  18. Teges Pangater "pra-" mateges;
    • mabuat, umpami: Ida Sang abimanyu wiakti sang ksatria prawira ring jurit.
    • ebek, sering- sering, Umpami: Sampunang alit-alite pariceda ring anake sané maraga lingsir
  19. Teges Pangater "nir-", Mateges tan pautawi tan medaging, Umpami Nirguna pisan titiang kantun maurip, salamine nandang jengah.
  20. Teges Pangater "dur-", Nyinahang kawéntenan pakardi sané kaon, umpami "Durgama pisan genahe irika, mawinan nenten nahenin karauhin olih imanusa. Tegesipun kalintang kaon.
  21. Teges Pangater "su-", Mateges becik, Umpami: Ida Sang Wibisana sujati ida maraga sujana sulaksana

Pustaka[uah | uah wit]

  1. Satryastina, I. Putu Candra (25 Januari 2012). "Kangin Kauh: Pangater, Pangiring, miwah SeseLan". Kangin Kauh. Kaaksés 17 Nopémber 2021.