Cebur nuju daging

Tan Malaka

Saking Wikipédia
Tan Malaka
Tan Malaka
Poto Tan Malaka saking autobiograpinyane
Embas(1897-06-02)2 Juni 1897
Kobér Belanda Nagari Pandam Gadang, Gunuang Omeh, Sumatra Barat, Hindia Belanda
Séda21 Pébruari 1949(1949-02-21) (yusa 51)
Kobér Indonésia Kediri, Jawa Timur
MabangsaKobér Indonésia Indonésia
AlmamaterRijks Kweekschool, Haarlem, Belanda
PakaryanGuru miwah Pangadeg Partai Musyawarah Rakyat Banyak (Murba)
KauninginPahlawan Nasional Indonésia
ReramaRasad Caniago (aji)
Sinah Simabur (biyang)

Tan Malaka inggih punika silih tunggil Pahlawan Kemerdekaan Nasional sané embas saking Nagari Pandam Gadang, Suliki, Gunuang Omeh, Sumatra Barat, Hindia Belanda, pinanggal 2 Juni 1897, seda ring Selopanggung, Kediri, Jawa Timur. Ida pejuang militan miwah radikal sané madué lakon ageng ring babad perjuangan kamerdékaan Indonésia. Ida nelahang uripnyané ring Hindia Belanda miwah kaancem olih panguasa Belanda sareng Inggris. Nénten padem semangatnyané ngaperjuangang kemerdékaan. Kalih dasa warsa sadurung Indonésia merdéka, ida ngasengguh negeri merdéka ring suratannyané, "Naar de Republiek Indonésia", utawi nuju Républik Indonésia [1925] miwah kalih warsa salanturnyané ngparoklamirayang Partai Républik Indonésia [PARI]. Doh sadurung Indonésia merdéka, ida sampun ngasengguh utsaha nganggén kruna "Républik Indonésia".[1]

Kauripan pangawit

[uah | uah wit]

Kulawarga miwah masa anom

[uah | uah wit]
Umah masa anom Tan Malaka, sané mangkin sampun dados museum

Wastan jangkep Tan Malaka inggih punika Ibrahim Simabua gala Datuak Sutan Malaka.[lower-alpha 1] Wastannyané sané kaicen inggih punika Ibrahim, nanging ida kaloktah dados anak alit lan kelih dados Tan Malaka, wastan sané kahormatin lan semi-aristokrat, ida kawarisang saking latar ungkur aristokrat biangnyané.[3] Ida embas ring Nagari Pandam Gadang mangkin, Suliki, Kabupatén Lima Puluh Kota, Sumatra Kawan, sané duk punika wenten ring sor pamréntahan Hindia Welanda.[2] Tanggal embasne nénten jelas, lan mabinayan saking wit nuju wit liyanan, nanging manawi sawatara antara warsa 1894 lan 1897.[lower-alpha 2]

Ajinnyane mapesengan Haji Muhammad Rasad Caniago, pegawai pertanian, lan biangnyane mapesengan Rangkayo Sinah Simabua, okan tokoh sane kasub ring desa punika. Duk alit, Tan Malaka magenah sareng reramannyane ring Suliki, tur malajah kaweruhan agama tur melatih ring seni bela diri pencak silat.[7] In 1908, Tan Malaka masekolah ring Kweekschool, satunggil sekolah guru negeri, ring Fort de Kock.[8] Ring Kweekschool (sané mangkin SMA Negeri 2 Bukittinggi, Tan Malaka malajah basa Belanda tur dados pemain sépakbola sané waged.[7][9] Manut gurunnyané, G. H. Horensma, yadiastun Malaka punika kapah-kapah nénten satinut, ida wantah sisia sane becik pisan.[7] Ida lulus ring warsa 1913, lan mawali nuju désannyané. Mawalinyané pacang kalaksanayang antuk ngicenin ida gelar adat sane tegeh datuk lan tawahan tunangan. Nanging, ida wantah nampi gelar punika.[9] Ida prasida polih jinah saking désa anggén nglanturang pendidikanné ring dura negara, lan ida malayar nuju Rotterdam ring warsa sane pateh.[2]

Galah ring Belanda

[uah | uah wit]

Rauh ring Belanda, Tan Malaka pangawitnyané keni tengkejut budaya. Irika, ida ten urati lan mataki-taki majeng Iklim Éropa Kalér. Asapunika, ida keni inféksi pleuritis ring pangawit warsa 1914, miwah ida nénten prasida kénak ngantos warsa 1915.[10] Ring galahnyané ring Éropa, ida dados seneng ring lelintihan révolusi, taler teori révolusi dados sarana anggen nguahin satunggil panjak. Inspirasi kapertamané indik jejering puniki inggih punika saking buku De Fransche Revolutie, sané pamahbahné kaicain olih G. H. Horensma. Buku punika wantah terjemahan basa Belanda saking buku olih sejarawan Jerman, pangawi, wartawan, lan demokrat sosial politisi Wilhelm Blos, sané ngeninin indik Révolusi Prancis lan paristiwa babad ring Prancis saking 1789 ngantos 1804.[11] Sasampune Révolusi Rusia Oktober 1917, Tan Malaka sayan seneng ring komunisme, sosialisme miwah sosialisme reformis. Ngawit ngwacen karya-karya sané wénten saking Karl Marx, Friedrich Engels, miwah Vladimir Lenin.[12]

Ida taler ngawit ngwacén karya-karya Friedrich Nietzsche, sané dados silih tunggil panutan politik pangawitnyané. Ring galahé punika, Tan Malaka sayan nénten seneng sareng budaya Belanda. Nanging, ida langkung angob teken budaya Jerman lan Amérika Serikat. Ida taler ngalamar Tentara Jerman, sakéwanten katulak, santukan tentara punika nénten nampi jadma asing duk punika.[13] Ring Belanda, ida matemu sareng Henk Sneevliet, silih sinunggil sané ngadegang Indische Sociaal-Democratische Vereeniging (ISDV), sane dados pangawit saking Partai Komunis Indonésia (PKI).[3] Tan Malaka taler dados seneng sareng Sociaal-Democratische Onderwijzers Vereeniging (Paiketan Guru Sosial Démokrat) ring galahé punika.[14] Ring sasih Nopémber warsa 1919, Tan Malaka lulus, tur ngamolihang gelar hulpacte diploma.[lower-alpha 3][15]

Pangawit perjuangan

[uah | uah wit]

Pengajahan miwah jurnalisme

[uah | uah wit]
Portrét Tan Malaka, kr. 1920an

Risampuné lulus, ida matilar saking Belanda tur mawali nuju desannyané. Ida nampi tawahan pakaryan saking Dr. C. W. Janssen antuk ngajahin raré kuli kebun téh, ring Sinembah, Tanjung Morawa, Déli, Sumatera Kangin.[15][16] Ida rauh irika duk sasih Désémber 1919, sakéwanten ngawit ngajahin wantah duk sasih Januari 1920.[17][18] Ida ngasilang propaganda subversif antuk para kuli, sané kaloktah dados Deli Spoor,[16] tur ngawitin malajah indik karusakan krama adat sané sampun memargi.[17] Tiosan ring pangajahan, ida ngamargiang kontak sareng ISDV, lan nyurat makudang-kudang karya majeng ring pérs.[3] Pinaka wartawan, dane nyurat indik pabinayan kasugihan sané kacingak dangan pantaraning kapitalis lan buruh, ring silih sinunggil karya sané kapertama, "Land of Paupers"; sané ngranjing ring édisi Maret 1920.Het Vrije Woord.[19] Tan Malaka taler nyurat indik kasangsaran saking para kuli warsa 1990-an ring Sumatera Post.[16]

Tan Malaka lunga nuju Batavia (mangkin Jakarta) ritatkala gurunnyané sané sampun sué, G. H. Horensma, ngaturang pakaryan dados guru; nanging, Tan Malaka ten lédang tawahan punika. Sakadi Ida meled ngadegang sekolah ngraga; sané guruné sané sampun lingsir nampi hawanan lan mendukung ipun.[20] Ring 1921, Tan Malaka kapilih dados anggota Volksraad pinaka anggota sekaa kampid kiwa,[21] nanging ngundurang raga ring tanggal 23 Pébruari 1921.[17] Ida selanturnyané matilar saking Batavia lan rauh ring Yogyakarta ring pangawit Maret 1921, tur meneng ring umah Sutopo, lad pamucuk Budi Utomo. Irika, ida nyurat proposal sekolah tata basa.[20] Ring Yogyakarta, ida nyarengin kongrés ka-5 organisasi Sarékat Islam lan matemu sareng makudang-kudang tokoh Islam sané kasub, rumasuk H.O.S. Tjokroaminoto, Agus Salim, Darsono, miwah Semaun.[17] Kongrés punika maosang indik topik keanggotaan ganda saking Sarekat Islam miwah Partai Komunis (PKI). Agus Salim, miwah tokoh tiosan, Abdul Muis, ngelarang indiké punika, asapunika Semaun miwah Darsono makakalih anggota PKI.[20]

Panyarengan sareng PKI

[uah | uah wit]

Sarekat Islam kakepah dados pikolihnyane, ngawentuk Sarekat Islam Putih, sané kapamucukin olih Tjokroaminoto, lan Sarekat Islam Barak, sané kapamucukin olih Semaun lan magenah ring Semarang.[22] Sasampun puput kongrés, Tan Malaka katunasin olih Semaun mangda lunga nuju Semarang nyarengin PKI. Ida nampi aturan punika, raris lunga nuju Semarang. Sarauhné ring Semarang raris ida sungkan. Sampun abulan, ida sampun mawali seger, tur nyarengin paruman sareng sawitra anggota Sarekat Islam Semarang.[23] Parum punika nyutetang indik kabuatang saingan majeng ring sekolah sané kalaksanayang olih pameréntah. Indiké punika ngawinang wénten sekolah anyar, sané mawasta Sekolah Sarekat Islam, sané pacang sayan kaloktah dados Sekolah Tan Malaka ("Sekolah Tan Malaka"). Sekolah-sekolah punika nglimbak ring Bandung miwah Ternate, antuk pendaftaran ngawit tanggal 21 Juni 1921.[23][24] Sekolah-sekolah punika sane dados hawanan utama prestise Tan Malaka sané sayan nincap lan gelis munggah ring sajeroning PKI.[25] Pinaka buku panuntun majeng ring sekolah-sekolah punika, Tan Malaka nyurat cakepan SI Semarang dan Onderwijs, pinaka panuntun ngamong sekolah-sekolah.[18]

Ring sasih Juni warsa 1921, Tan Malaka dados pamucuk Serikat Pegawai Pertjitakan ("Asosiasi Pakarya Percetakan"), lan dados wakil pamucuk lan bendahara Serikat Pegawai Pelikan Hindia (SPPH; "Asosiasi Pakarya Minyak Hindia").[21] Pantaraning Méi miwah Agustus buku kapertamanyané, Sovjet utawi Parlemén? ("Soviet utawi Parlemen?"), sané kaseri ring jurnal PKI, Soeara Ra'jat ("Rakyat Suara); karya-karyannyané sané lianan, rumasuk suratan, kamedalang ring jurnal lan koran PKI sane lianan, inggih punika Sinar Hindia.[26] Ring sasih Juni, ida dados silih tunggil pamucuk Revolusioner Vakcentrale ("Féderasi Serikat Pakarya Revolusioner"),[27] lan ring bulan Agustus oda kapilih dados déwan rédaksi jurnal SOPH, Soeara Tambang ("Suara Penambang").[21] Tan Malaka raris ngentosin Semaun, sané matilar saking Hindia Belanda ring sasih Oktober, dados pamucuk PKI sasampun wénten kongrés ring tanggal 24 – 25 Désémber 1921 ring Semarang. Pabinayan prasida kacingak saking gaya kapemimpinannyané, santukan Semaun sayan waspada, nanging Tan Malaka sayan radikal.[23][27] Ring sor kepemimpinan ida, PKI nyaga hubungan sané becik sareng Sarekat Islam.[18]

Pengasingan ring Éropa

[uah | uah wit]
Portrét Tan Malaka, kr. 1922

Ring tanggal 13 Februari 1922, ri tatkala ida ngrauhin sekolah ring Bandung, ida kaejuk olih pihak mawenang Belanda, sané ngrasayang kaancem antuk kawéntenan Partai Komunis.[23] Ida kapertama kaselong ring Kupang; nanging, ida meled kaselong nuju Belanda, tur kautus irika olih sang makuasa Belanda. Nanging, tanggal rauhnyané ring Belanda kantun kasangsiang.[lower-alpha 4][27][28] Ring Belanda, ida ngranjing ring Partai Komunis Belanda (CPN) lan kaadegang dados calon katiga partai punika ring pamilihan umum 1922 antuk Déwan Pawakilan Rakyat.[18][27] Ida wantah jejering kolonial Belanda kapertama (santukan ida saking Hindia Welanda) sané naenin nyarengin pamilihan ring Belanda. Ida nénten ngaptiang pacang kapilih santukan, ring sor sistem pawakilan proporsional sané kaanggén, posisi kaping tiga ring tiket ngawinang pemilihannyané minab nénten tegeh pisan. Tatujonnyané sané kabaosang rikalaning mamargi wantah gumanti ngamolihang platform anggén maosang indik parilaksana Belanda ring Indonésia, lan makarya ngresepang CPN mangda nukung kamahardikan Indonésia. Yadiastun ida nénten ngamolihang kursi, ida polih dukungan sané kuat sané nénten kajangka.[29] Sadurung puput ngitung suara, ida matilar saking Belanda lan lunga nuju Jerman.[30]

Ring Berlin, ida matemu sareng Darsono, komunis Indonésia sane mapaiketan sareng Biro Komintern Éropa Kauh, lan minab matemu sareng M.N. Roy. Tan Malaka raris nglanturang nuju Moskow, lan rauh ring Oktober 1922 nyarengin Komite Éksekutif Komintern.[31] Ring Kongrés Jagat Komintern ka-4 ring Moskow, Tan Malka ngusulang mangda komunisme miwah Pan-Islamisme prasida maprakanti; nanging, usulannyane katulak olih akeh jadma.[32] Ring sasih Januari warsa 1923, ida miwah Semaun kaadegang dados koresponden saking Die Rote Gewerkschafts-Internationale ("Pasikian Barak Internasional").[31] Ring paruh kapertama warsa 1923, ida taler nyurat ring jurnal gerakan buruh Indonésia lan Belanda.[33]

Tan Malaka sareng para Bolshevik

Dané taler dados agen Biro Kangin Komintern ri tatkala ida nglaporang indik plenum ECCI duk Juni 1923.[34] Tan Malaka raris lunga nuju Kanton (mangkin Guangzhou), rauh ring Désémber 1923,[34] lan ngedit jurnal Inggris, The Dawn, antuk organisasi buruh transportasi Pasifik.[34][32] Ring sasih Agustus warsa 1924 Malaka nunas ring pameréntah Hindia Welanda mangda ngicenin ida mawali budal santukan sakit. Ya Paméntah nampi indike punika, nanging antuk syarat sane mebeban sane pacang kalaksanayang; ida nenten mawali budal. Ring sasih Desember warsa 1924, PKI ngawit runtuh, santukan sampun kateken olih pemerintah Belanda. Pinaka penampen, Tan Malaka nyurat Naar de Republiek Indonesia (Nuju Républik Indonésia), sané kamedalang ring Kanton duk April 1925.[34] Punika nlatarang kawéntenan ring jagaté, saking Belanda sané keni krisis ékonomi, Hindia Welanda sané madué galah anggén ngamargiang revolusi olih gerakan nasionalis lan PKI, antuk panarkanyané indik Amérika Serikat lan Jepang pacang "munggahang pedang antuk sira sané pinih kuat ring Pasifik."[35]

Pangasingan ring Asia

[uah | uah wit]

Ring Juli 1925, Tan Malaka magingsir nuju Manila, Filipina, santukan palemahannyané duk punika sayan mirib sareng Indonésia. Malaka sampun rauh ring Manila duk tanggal 20 Juli. Irika, ida dados korespondén koran nasionalis, El Debate ("Debat"), sane sampun ka edit olih Fransisco Varona. Penerbitan karya-karyannyané, minakadi édisi kaping kalih Naar de Republiek Indonesia (Désémber 1925) lan Semangat Moeda (Semangat Yowana; 1926) minab sampun kadukung olih Varona. Irika, Malaka taler matemu sareng tokoh-tokoh Filipina minakadi Mariano de los Santos, José Abad Santos, miwah Crisanto Evangelista.[36][37] Ring Indonésia, PKI mutusang pacang ngaberontak ring sajeroning nem sasih saking parumannyané, san3 kamargiang sawatara Desember 1925. Pamréntah sampun uning indiké punika tur ngusir makudang-kudang para pamucuk partai. Ring sasih Pébruari warsa 1926, Alimin lunga nuju Manila jagi nunas pacumpuan saking Tan Malaka.[36] Tan Malaka pamuputnyané nulak strategi puniki, lan maosang indik kahanan partai punika kantun kaliwat lemet, lan nénten madue kakuatan antuk ngamargiang révolusi liyanan malih.[38][36]

Ida nlatarang ring otobiographinnyané indik rasa frustasinyané santukan nénten prasida ngamolihang gatra indik parindikan ring Indonésia saking genahnyané ring Filipina, miwah kirangnyané panglalahnyané sareng pamucuk PKI. Pinaka pawakilan Komintern antuk Asia Kelod Kangin, Tan Malaka maosang ida madué wewenang antuk nulak rencana PKI. Panegesnyané, yening selehin malih, katulak olih lad anggota PKI sané sampun katentuang.[37] Tan Malaka ngutus Alimin nuju Singapura jagi nguningayang pikayunannyané, tur nitahang mangda ngamargiang patemon dadakan pantaraning para pamucuk. Manggihin nénten wenten kemajuan, ida lunga nuju Singapura ngaraga matemu sareng Alimin lan uning yening Alimin lan Musso sampun malancaran nuju Moskow jagi ngrereh wantuan anggén ngamargiang pamberontakan. Ring Singapura, Tan Malaka matemu sareng Subakat, pamucuk PKI sané tiosan, sané pateh pikayunannyané. Ipun sareng kalih mutusang pacang ngaonang rencana Musso lan Alimin. Ring masa puniki ida nyurat Massa Actie (Aksi Massa),[36] sané madaging pandangannyané indik révolusi Indonésia lan gerakan nasionalis.[39] Ring buku niki, Ida ngusulang Aslia, fédérasi sosial pantaraning panegara Asia Kelod Kangin miwah Ostrali Kalér. Buku punika matetujon anggén nukung utsaha ida mangda prasida mawalik arah PKI lan ngamolihang dukungan saking kader-kader sané wénten ring sisi ida.[40]

Kauripan lantur miwah séda

[uah | uah wit]

Utsaha ngejuk

[uah | uah wit]

Ring sasih Désémber warsa 1926, Tan Malaka lunga nuju Bangkok, irika ida malajahin indik kakaonan PKI. Ida, sareng Djamaludin Tamin miwah Subakat, ngwangun Partai Républik Indonésia ring pangawit Juni 1927, ngedohang raga saking Komintern taler, ring manifesto partai anyar, nyacad PKI. Yadiastun partai punika sujatinnyané madué anggota sané alit ring jeroning panegara, nanging nénten naenin ngelimbak dados organisasi sané ageng; nanging, antuk PKI sané sampun ngranjing ring sor gumi, wantah organisasi punika ring panguntat 1920-an sané ring ajeng krama sami ngaptiang mangda Indonésia gelis mahardika. Makudang-kudang kader partai rumasuk-Wakil Présidén masa lantur Adam Malik, Pamucuk Majelis Konsultasi Rakyat masa lantur Chaerul Saleh, lan penyair tur politisi Mohammad Yamin.[40][41] Ida raris mawali nuju Filipina ring Agustus 1927. Ida kaejuk ring tanggal 12 Agustus 1927 antuk tuduhan ngranjing sacara ilegal ring wawidangan Filipina. Ida kawantu olih Dr.San Jose Abad nulungin ida ring pangadilan, sakéwanten, ida nampi putusan indik ida pacang kadéportasi nuju Amoy (Xiamén), Cina.[42]

Polisi Paumahan Internasional Kulangsu (Gulangyu), kawarahin indik pamargin Tan Malaka nuju Amoy, nyantos ida ring labuhan antuk tatujon ngejuk ida mangda kaékstradisi nuju Hindia Welanda, santukan Belanda meled ngejuk ida, lan ngirim ida nuju kamp konséntrasi Boven-Digoel. Nanging ida prasida luput santukan kaptén lan kru kapal sané simpatik nyaga ida, ngandelang keselamatanné tekén inspéktur kapal. Inspektur kapal ngajak Tan Malaka nuju wisma uli irika ida ngaryanin margi nuju désa Sionching ngajak kenalan sane anyar. Tan Malaka raris malancaran nuju Shanghai ring panguntat warsa 1929.[43] Poeze nyurat indik Malaka minab sampun matemu sareng Alimin irika ring Agustus 1931, lan ngaryanin pasubayan sareng ida indik Malaka pacang makarya malih ring Komintern.[44] Malaka magingsir nuju Shanghai ring bulan Séptémber 1932 sesampun serangan sané kamargiang olih pasukan Jepang, lan mutusang jagi lunga nuju India, nyamar dados Cina-Filipina lan nganggén parab liyanan. Rikala ida wenten ring Hong Kong ring pangawit Oktober 1932, ida kaejuk olih pejabat Inggris saking Singapura, lan katahan makudang-kudang sasih.

Potrék dados tahanan ring Hongkong

Ida ngaptiang mangda polih galah pacang mapikayun indik wicaranyané ring sor hukum Inggris miwah minab ngrereh suaka ring Inggris, sakéwanten risampuné makudang-kudang sasih kainterogasi miwah kagingsirang pantaraning pahan "Éropa" miwah "Pamutus Jadma Cina", ida pacang kaputusang. saking Hong Kong nénten wenten prabea. Ida raris kadéportasi malih nuju Amoy.[45][46] Tan Malaka raris luput malih apisan, tur mamargi nuju désa Iwe ring Cina Kelod. Irika, ida katambanin antuk tamba tradisional Cina antuk geringnyané. Sasampune kesehatannyane sayan becik ring pangawit warsa 1936, ida mawali malancaran nuju Amoy lan ngadegang Sekolah Basa Asing.[47] Abidin Kusno maosang, masa sané magenah ring Shanghai puniki pinaka masa sané mabuat pisan ring sajeroning ngwangun parilaksana Tan Malaka salanturnyané salami révolusi Indonésia ring panguntat warsa 1940-an; Kota labuhan punika manut ring sor kadaulatan Cina sakéwanten kapertama katah kakuasain olih panegara Eropa antuk konsési paadolan ring kotané punika, raris olih Jepang risampuné invasi Séptémber 1932.[48]

Penindasan majeng ring panjak Cina sané kacingak ring sor kalih kekuatan puniki, Kusno maosang, ngawinang posisinyané sané nénten kompromi nglawan kolaborasi sareng Jepang utawi négosiasi sareng Belanda duk warsa 1940-an, ri tatkala akéh nasionalis Indonésia sané kasub ngambil sikap sané sayan konsiliatif.[48] Ring sasih Agustus warsa 1937, ida lunga nuju Singapura antuk identitas Cina palsu lan dados guru. Sasampuné Belanda nyerah ring Jepang, ida mawali nuju Indonésia nglintangin Penang. Ida raris malayar nuju Sumatra rauh ring Jakarta ring tengahing warsa 1942, irika ida nyurat Madilog. Sesampunné ida marasa patut madué pakarya, ida nglamar nuju Badan Kasejahteraan Sosial lan ten suwé ida kakirim nuju tambang batu baa ring Bayah, ring pasisi kelod Jawa Kauh. [47]

Révolusi nasional

[uah | uah wit]
Tan Malaka, kr. 1945

Sasampune proklamasi kamahardikaan Indonésia, ida ngawit matemu sareng panjaknyané ngraga miwah para yowana. Ida taler ngawit nganggén wastannyané sané sujati malih, sesampun 20 warsa nganggén parab. Ida raris malancaran nuju Jawa tur nyingakin panjak kota Surabaya, sané mayuda nglawan Tentra India Inggris ring bulan Nopémber. Ida uning ring pabinayan perjuangan pantaraning panjak ring makudang-kudang genah miwah para pamucuk ring Jakarta. Ida ngamanahang para pamucuké punika kaliwat lemet ring sajeroning rundingan sareng Belanda.[47] Solusinyané antuk pamutus sané karasayang puniki inggih punika ngadegang Persatuan Perjuangan, koalisi saking sawatara 140 sekaa sané alitan, utamanyané nénten ngeranjing PKI. Risampuné makudang-kudang sasih mabligbagan, koalisi punika resmi kawangun ring kongres ring Surakarta ring tengah Januari 1946.[49]

Koalisi ngambil "Program Minimum", sané maosang wantah kamahardikan sané jangkep sané prasida katampi, pemréntah mangda satinut ring pikayunan panjakné, saha pakebunan lan industri sané kadruenang olih asing patut kanasionalisasi.[49] "Persatuan Perjuangan" madué sokongan saking panjak sané akéh, taler sokongan saking tentra républik, utaminnyané Mayor Jénderal Sudirman. Ring sasih Pébruari warsa 1946, organisasi punika maksa ngundurang raga sauntara Patih Agung Sutan Sjahrir, pendukung rundingan sareng Belanda, lan Soekarno makonsultasi sareng Tan Malaka mangda ngrereh dukungannyané.[50][51] Nanging, Tan Malaka kasinahang nénten prasida nyambunganh kepahan politik ring koalisinyané mangda prasida nguwah dados kontrol politik sané sujati, lan ida kaejuk nénten suwé salanturnyané,[52] sareng Sjahrir mawali dados pamucuk kabinet Sukarno.[50][52]

Gerilya miwah séda

[uah | uah wit]

Risampune kaelébang, ida nelasang sasih-sasih salanturnyané ring Yogyakarta, lan mautsaha ngadegang partai politik anyar, sané mawasta Partai Murba, nanging nénten prasida ngulang malih kasuksesannyané sadurungnyané antuk ngadaut pengikut. Rikala Belanda ngerebut pameréntah nasional ring Désémber 1948, ida ngungsi saking Yogyakarta, lan nuju padésaan Jawa Kangin, irika ida ngaptiang mangda prasida kajaga olih bala gerilya anti-républik. Ida ngadegang markas ring Blimbing, désa sané kaiter antuk bangket, tur nyambungang raga sareng Mayor Sabarudin, pamucuk Batalyon 38. Manut panampennyané, Mayor Sabarudin wantah sekaa masenjata sané sujatiné nglawan Belanda.[53]

Nanging, Sabarudin sampun matungkasan sareng samian sekaa masenjata sané lianan. Ring tanggal 17 Pébruari, para pamucuk TNI ring Jawa Kangin mutusang mangda Sabarudin miwah sawitrané kaejuk tur kahukum manut hukum militér. Ring tanggal 19 raris ngarebut Tan Malaka ring Blimbing. Ring tanggal 20 Pébruari, Belanda ngepas dugas nika ngawitin serangan saking Korps Speciale Troepen (KST) sané mawasta "Operasi Macan" saking kota Nganjuk, Jawa Kangin. Ipun pada mamargi gelis tur brutal. Puisi nlatarang sacara rinci sapunapi prajurit TNI ngungsi nuju gunung lan sapunapi Tan Malaka, sané sampun keni tatu, mamargi ngranjing ring pos TNI lan digelis kalaksanayang eksekusi ring tanggal 21 Februari 1949. Malaka kabedil padem ring cokor bukit Gunung Wilis, ring désa Selopanggung, Kabupatén Kediri sesampun kaejuk tur katahan ring désa Pace. Manut Poeze, pabedilan punika kapréntah olih Letnan Kalih Sukotjo saking batalyon Sikatan, divisi Brawijaya.[53] Ten wénten laporan sané kakaryanin miwah Malaka kamakamang ring alasé.[54]

Paninggalan

[uah | uah wit]

Para lelintihawan Indonésia nyobyahang Malaka pinaka "komunis, nasionalis, komunis nasional, trotskiis, idealis, miwah pamucuk Muslim".[55], yadiastun Malaka ngraga nulak dados Trotskyisme, maosang indik pasal 6 lan 7 Program Minumum punika nglawan Trotskyisme.[56]

Karya sasuratan Tan Malaka sané pinih kaloktah inggih punika otobiographinyané, Dari Pendjara ke Pendjara. Ida nyurat karya tigang jilid antuk tangan ri tatkala kakurung olih pamréntah républik Sukarno duk warsa 1947 miwah 1948. Karya punika magentos pantaraning bab téoritis sané nlatarang indik kapercayaan miwah tatwa politik Tan Malaka miwah bab otobiographi sané pinih konvénsional sané maosang makudang-kudang fase kahuripannyané. Jilid kaping tiga madué struktur narasi sane pinih lepas, madaging panampen indik historiographi Marxis, genahnyané indik perjuangan sané sedek kalanturang sareng Belanda antuk kamahardikan Indonésia, lan cetakan ulang pahan dokumén kunci sané mapaiketan sareng perjuangan. Dari Pendjara ke Pendjara inggih punika silih sinunggil saking otobiographi sané pinih alit sane kasurat ring aab kolonial Indonésia.[57] Buku alih basa, From Jail to Jail (1991), nudut manah gerakan buruh sané mabasa Inggris.[58]

Bibliographi

[uah | uah wit]
  • Parlemen atau Soviet - Parleménter utawi Soviét (1920)
  • SI Semarang dan Onderwijs - SI Semarang miwah Pendidikan (1921)
  • Dasar Pendidikan - Dasar Pendidikan (1921)
  • Tunduk Pada Kekuasaan Tapi Tidak Tunduk Pada Kebenaran - Tunduk majeng Kekuasaan, Sakémanten Ten Tunduk majeng Dharma (1922)
  • Naar de Republiek Indonesia (Menuju Republik Indonesia) - Nuju Républik Indonésia (1924)
  • Semangat Muda - Semangat Anom (1926)
  • Massa Actie - Aksi Masa (1926)
  • Local Actie and National Actie - Aksi Lokal miwah Aksi Nasional (1926)
  • Pari en Nasionalisten - Pari miwah Nasionalisme (1927)
  • Pari dan PKI - Pari miwah PKI (1927)
  • Pari International (1927)
  • Manifesto Bangkok (1927)
  • Aslia Bergabung - Gabungan Aslia (1943)
  • Madilog (Materialisme, Dialektika, Logika) - Materialisme, Dialektik, miwah Logika (1943)
  • Muslihat (1945)
  • Rencana Ekonomi Berjuang - Rencana Ékonomi Berjuang (1945)
  • Politik (1945)
  • Manifesto Jakarta (1945)
  • Thesis (1946)
  • Pidato Purwokerto - Pidarta Purwokerto (1946)
  • Pidato Solo - Pidarta Solo (1946)
  • Islam dalam Tinjauan Madilog - Islam ring Cingakan Madilog (1948)
  • Gerpolek (Gerilya, Politik, Ekonomi) (1948)
  • Pidato Kediri - Pidarta Kediri (1948)
  • Pandangan Hidup - Pandangan Urip (1948)
  • Kuhandel di Kaliurang - Tiang Gamel Kaliurang (1948)
  • Proklamasi 17-8-45, Isi dan Pelaksanaanya - 17-8-45 Proklamasi, Daging lan Pamargian (1948)
  • Dari Pendjara ke Pendjara - Saking Penjara nuju Penjara (1970)

Catetan

[uah | uah wit]
  1. Kruna gala ring ida gelar, "gala Datuak Sutan Malaka" nyiratang pinaka ida satunggil pangulu andiko, utawi manggala formal satunggil sabuah parui (sekaa warih saking leluhur ibu sané mapaiketan sareng umah ibu katentu, paindikan mabuat saking struktur sosial Minangkabau).[2]
  2. In Djamaludin Tamin's Kematian Tan Malaka ("Sédané Tan Malaka"),[4] lan Helen Jarvis' Tan Malaka: Revolutionary or Renegade?,[3] tanggal embasnyané kadaftar ring warsa 1896, antuk Tamin ngenahang tanggal embasnyané sané pastika dados runtuh ring tanggal 2 Juni 1896. Wit-wit sané lianan taler ngenahang tanggal embasnyané sané matiosan, Wasid Suwarto ngenahang tanggal punika ring tanggal 14 Oktober 1897,[5] asapunika Harry Poeze nganikayang Malaka embas sawatara 1894.[6]
  3. Tan Malaka sujatine sampun meled polih ijazah hoofdacte, sané marupa ijazah sané tegehan saking sané sampun katampi. Nanging, kesehatannyané sane nénten becik ngawinang ida nénten prasida nglanturang pendidikan.[15]
  4. Syaifudin nganikayang pinaka ragané rauh ring Belanda duk 10 Maret,[28] sapunika Helen Jarvis nganikayang pinaka ida rauh ring tanggal 24 Maret.[27]

Pustaka

[uah | uah wit]
  1. Ensiklopedia Pahlawan Nasional. Kuncoro Hadi & Sustianingsih. Istana Media, Yogyakarta, 2015.
  2. 2,0 2,1 2,2 Mrázek 1972, p. 6.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 Jarvis 1987, p. 41.
  4. Tamin 1965, p. 3.
  5. Suwarto 2006, p. 29.
  6. Poeze 2008, p. xv.
  7. 7,0 7,1 7,2 Syaifudin 2012, pp. 53 – 54.
  8. Mrázek 1972, p. 5.
  9. 9,0 9,1 Syaifudin 2012, p. 55.
  10. Syaifudin 2012, p. 56.
  11. Syaifudin 2012, p. 57.
  12. Syaifudin 2012, pp. 57 – 58.
  13. Mrázek 1972, p. 7.
  14. Syaifudin 2012, p. 182.
  15. 15,0 15,1 15,2 Syaifudin 2012, p. 58.
  16. 16,0 16,1 16,2 Syaifudin 2012, p. 184.
  17. 17,0 17,1 17,2 17,3 Syaifudin 2012, p. 59.
  18. 18,0 18,1 18,2 18,3 Poeze 2008, p. xvi.
  19. Jarvis 1987, pp. 41–42.
  20. 20,0 20,1 20,2 Syaifudin 2012, p. 186.
  21. 21,0 21,1 21,2 Jarvis 1987, p. 42.
  22. Syaifudin 2012, p. 187.
  23. 23,0 23,1 23,2 23,3 Syaifudin 2012, p. 60.
  24. Syaifudin 2012, pp. 188–189.
  25. Mrázek 1972, p. 10.
  26. Jarvis 1987, pp. 42 – 43.
  27. 27,0 27,1 27,2 27,3 27,4 Jarvis 1987, p. 43.
  28. 28,0 28,1 Syaifudin 2012, pp. 191 – 192.
  29. Malaka & Jarvis 1991 Vol. 1, p. 81.
  30. Jarvis 1987, pp. 43 – 44.
  31. 31,0 31,1 Jarvis 1987, p. 44.
  32. 32,0 32,1 Poeze 2008, p. xvii.
  33. Jarvis 1987, pp. 44–45.
  34. 34,0 34,1 34,2 34,3 Jarvis 1987, p. 45.
  35. Jarvis 1987, pp. 45 – 46.
  36. 36,0 36,1 36,2 36,3 Jarvis 1987, p. 46.
  37. 37,0 37,1 McVey 1965, p. 206.
  38. Syaifudin 2012, p. 61.
  39. Jarvis 1987, pp. 46 – 47.
  40. 40,0 40,1 Jarvis 1987, p. 47.
  41. Syaifudin 2012, pp. 61 – 62.
  42. Jarvis 1987, p. 49.
  43. Jarvis 1987, p. 4 9.
  44. Jarvis 1987, pp. 49–50.
  45. Jarvis 1987, p. 50.
  46. Malaka & Jarvis 1991 Vol. 2, pp. 33–52.
  47. 47,0 47,1 47,2 Jarvis 1987, p. 51.
  48. 48,0 48,1 Kusno 2003.
  49. 49,0 49,1 Malaka & Jarvis 1991 Vol. 3, pp. 109–119.
  50. 50,0 50,1 Kahin 1952, pp. 174 – 176.
  51. Jarvis 1987, p. 52.
  52. 52,0 52,1 Mrázek 1972, p. 47.
  53. 53,0 53,1 Syaifudin 2012, p. 64.
  54. Poeze 2007, p. 105.
  55. Kusno 2003, p. 328.
  56. Malaka, Tan (2014). Thesis (ring Indonesia). Yogyakarta: Octopus & Diandra Kreatif. ISBN 978-602-71508-5-0.
  57. Watson 2000.
  58. McInerney 2007.

Lis Pustaka

[uah | uah wit]
  • Jarvis, Helen (1987). "Tan Malaka: Revolutionary or Renegade?" (PDF). Bulletin of Concerned Asian Scholars. 19 (1): 41–55. doi:10.1080/14672715.1987.10409868. ISSN 0007-4810. Kaarsipin saking versi asli (PDF) tanggal 2011-08-11. Kaaksés 2021-03-12.
  • Kahin, George McT. (1952). Nationalism and Revolution in Indonésia. Ithaca, New York: Cornell University Press. ISBN 978-0-87727-734-7.
  • Kusno, Abidin (November 2003). "From City to City: Tan Malaka, Shanghai, and the Politics of Geographical Imagining". Singapore Journal of Tropical Geography. Blackwell Publishing. 24 (3): 327–339. doi:10.1111/1467-9493.00162.
  • Malaka, Tan; Jarvis, Helen (1991). From Jail to Jail. Research in International Studies, Southeast Asia Series. 1. Athens, Ohio: Ohio University Center for International Studies.
  • Malaka, Tan; Jarvis, Helen (1991). From Jail to Jail. Research in International Studies, Southeast Asia Series. 2. Athens, Ohio: Ohio University Center for International Studies.
  • Malaka, Tan; Jarvis, Helen (1991). From Jail to Jail. Research in International Studies, Southeast Asia Series. 3. Athens, Ohio: Ohio University Center for International Studies.
  • McInerney, Andy (1 January 2007). "Tan Malaka and Indonésia's Freedom Struggle". Socialism and Liberation. 4 (1). Kaarsipin saking versi asli tanggal 20 August 2012.
  • McVey, Ruth T. (1965). The Rise of Indonésian Communism. Ithaca, New York: Cornell University Press.
  • Mrázek, Rudolf (October 1972). "Tan Malaka: A Political Personality's Structure of Experience". Indonésia. Ithaca, New York: Cornell University's Southeast Asia Program. 14: 1–48. doi:10.2307/3350731. hdl:1813/53543.
  • Poeze, Harry A. (2007). Verguisd en vergeten: Tan Malaka, de linkse beweging en de Indonesische Revolutie, 1945–1949. Leiden: KITLV. ISBN 978-90-6718-258-4.
  • Poeze, Harry A. (2008). Tan Malaka, Gerakan Kiri, dan Revolusi Indonésia. 1. translated by Hersri Setiawan. Jakarta: Yayasan Obor Indonésia. ISBN 978-979-461-697-0.
  • Suwarto, Wasid (2006). Mewarisi Gagasan Tan Malaka. Jakarta: LPPM Tan Malaka. ISBN 978-979-99038-2-2.
  • Syaifudin (2012). Tan Malaka: Merajut Masyarakat dan Pendidikan Indonésia yang Sosialistis. Yogyakarta: Ar-Ruzz Media. ISBN 978-979-25-4911-9.
  • Tamin, Djamaludin (1965). Kematian Tan Malaka. No publisher.
  • Watson, C.W. (2000). Of Self and Nation: Autobiography and the Representation of Modern Indonésia. Honolulu: University of Hawaii Press. ISBN 978-0-8248-2281-1.