Cebur nuju daging

Basa Bali Kuno

Saking Wikipédia
Basa Bali Kuno
Basa Bali Kuna
Aksara Bali sane suba mawarsa 300 taun
WawengkonBali, Jawa (kangin), Lombok, Sumbawa (kauh)
EtnisitasWång Bali
Bali Aga
Punahabad ka-XI Masehi[1]
Aksara Bali kuno
Aksara Pallawa
Aksara Kawi
Kode basa
ISO 639-3

Basa Bali Kuno utawi Basa Bali Kuna inggih punika basa kuno utawi prasasti sane mawit saking abad IX nyantos XI Masehi ring Bali. Pamargi sane suwe ngantos iraga ngeranjing ring abad ke-21 Masehi. Sane mangkin, basa Bali kirang langkung sampun nglintangin 1000 warsa pamarginnyane yening wilangin saking masa pamuput pangangge basa Bali Kuna. Basa Bali Kuna inggih punika parinama sane kaicen ring basa Bali ring versinyane sane kuna. Basa Bali purwa nenten kaiket antuk undagan-undagan basa sane kaloktah dados anggah-ungguhing basa Bali pateh sekadi mangkin basa Bali.[1]

Wewidangan Krajaan Bali ring puncaknyane wenten ring sor pamrentahan Dinasti Gélgél. Ring masa punika budaya Bali miwah basa Bali taler nglimbak boya ja ring Bali kémanten nanging taler ring jagat Jawi pamekas wewidangan kangin, Lombok miwah Sumbawa kauh.

Prasasti Bali Kuna sampun kasusun olih Goris (1954). Sajeroning panglimbaknyane, basa Bali purwa raris dados basa Bali anyar madue tradisi lisan lan tulis tur kaanggen olih suku Bali miwah Bali Aga pinaka basa ibu sane akeh dialeknyane mabinayan. Dasar pabinayan basa Bali Kuna sareng Basa Bali Anyar inggih punika: undagan basa.[2]b

Bukti[uah | uah wit]

Kawigunan Basa Bali purwa kakeniang dados kapanggihin genah-kudang prasasti sane mawit dados aab Bali Kuno. Basa Bali Kuno ring sorohnyane sane pinih purwa wenten ring Prasasti Sukawana. warsa ring 804 Saka, kamedalang ring Panglapuan (Jenis Pengadilan) ring Singhamandawa inggih punika puser pamrentahan ratu ring bali sareng ida ratu, ratu sri ugrasena. Basa Bali purwa kapolihang malarapan ngantuk sesuratan sesa, nenten madasar ngantuk sang sane mabebaosan langsung ritatkala punika. Basa Bali purwa sane wantah kauningin pinaka soroh sasuratan, kauningin malarapan ngantuk prasasti Bali saking warsa 882-1050 Masehi. Prasasti bali purwa sampun kasun olih Goris (warsa 1954).

Sajeroning panglimbaknyane, basa bali purwa raris dados basa bali anyar madue tradisi lisan miwah tulis tur olih tata krama Bali pinaka basa ibu. Dasar pabinayan basa Bali Kuna miwah basa Bali Anyar inggih punika inggih punika: undangan sane dasar. Basa Bali Kuna sajeroning, nenten wenten undagan-undagan basa sane kauningin, bali modern sakewanten ring basa, ketat pisan punika undagan-undagan basa. Perbendaharaan kosabasa basa bali purwa, basa ring, basa bali anyar, duaning sekadi umum, basa Bali ring Anyar, kosabasa umum ne madue wangun singgih (hormat), sor (ngandapang), kepara (biasa), miwah wangun kasar. Pateh kawentenan kosabasa sane kapanggihin ring basa Bali Kuna sareng basa Bali.

Sampun modern sampun cukup tatas santukan kosabasa sane sane wenten ring kamus basa Bali. Kuno – Indonesia sane kasun olih Granoka, dkk. (1985). Asapunika taler yening sampun ngantuk Basa Jawa Kuna miwah basa Sansekerta, basa Bali nenten prasida kadi asapunika lepas Basa Sansekerta basa Jawa kuno miwah.[1][lower-alpha 1]

Conto téks[uah | uah wit]

"Kidung Basa Bali-Kawi: Kalangwan Hudan" (Puisi Ujan)"

Angar-angar hudan rauh ring pêrtiwi, anaracap ika saking gaganālaya, garjita garjita nikang praja, umêndung gaga ring bhawana, danasura jati sri rādhā-śyamasundara

alih aksara ka basa Bali:

Sabeh ujan tedun ring Bumi, netes saking langit sane jimbar, sarwa prani bagia, miara biji-bijian ring tanahe, sri sri rādhā-śyamasundara punika dahat loba.[lower-alpha 2]

Cingak taler[uah | uah wit]

Reprénsi[uah | uah wit]

  1. 1,0 1,1 1,2 Widiantana, I. Kadek; Putrayasa, Ida Bagus (2023-02-01). "TELAAH DIAKRONIK BAHASA BALI". Linguistik Indonesia (ring Inggris). 41 (1): 133–146. doi:10.26499/li.v41i1.433. ISSN 2580-2429.
  2. Wardhana, Dian Eka Chandra (2020). "Indonesian as the Language of ASEAN During the New Life Behavior Change 2021". Journal of Social Work and Science Education (ring Inggris). 1 (3): 266–280. doi:10.52690/jswse.v1i3.114 Check |doi= value (help). ISSN 2723-6919.

Cutetan[uah | uah wit]

  1. sumber: linguistik-indonesia.co; judul:TELAAH DIAKRONIK BAHASA BALI - Linguistik Indonesia.
  2. Monografi Pulau Bali (Jakarta: Djawatan Pertanian Rakjat, 1955). Map found in Geoffrey Robinson's [State, Society and Political Conflict in Bali, 1945-1946], published by the Cornell University