Wayang Kamasan

Saking Wikipédia
Silih tunggil gegambaran ring Paviliun Kerta Gosa sané nganggén wayang Kamasan.
Wayang Kamasan mamurda Abimanyu Seda koleksi ring Museum Néka
Wayang Kamasan mamurda Transformasi leak koleksi ring Museum Néka
Wayang Kamasan indik linuh ring kalender Bali warsa sadurung 1926, koleksi ring Troppenmuseum.

Wayang Kamasan inggih punika silih tunggil seni lukis tradisional ring Bali. Wayang Kamasan puniki mawit saking Désa Kamasan, Kabupatén Klungkung. Kawéntenan seni lukis Wayang Kamasan puniki sampun saking masa Ida Dalem Waturenggong madeg ratu ring jagat Gelgel, raris nglantur kantos mangkin. Duk abad ka XVIII wénten sangging sané kasub antuk kawagedan ipun makarya gegambaran sané mawasta Gedé Marsadi. Daweg punika Raja Klungkung, I Dewa Agung Madé nitahang Gedé Marsadi mangda makarya gegambaran Patih Mudara sané mungguh ring lontar Bhomantaka. Ida Dewa Agung angob ngantenang kaluwihan gegambaran Gedé Marsadi, raris Ida mapaica aran Mudara ring Gedé Marsadi. Saking punika raris Gedé Marsadi kaloktah utawi kasengguh Mudara.

Raris kasuen-suen gegambaran Gedé Marsadi puniki dados ceciren gegambaran saking Kamasan. akeh para sangging sané nulad geguwat gambar saking Gedé Marsadi puniki. Punika mawinan gegambaran Wayang Kamasan sané kapanggih mangkin wantah geguwat saking napi sané sampun kakaryanin oleh Gedé Marsadi.

Pah-pahan Gaguwat Wayang Kamasan[uah | uah wit]

Wayang Kamasan madué 4 pah-pahan gaguwat, inggih punika:[1]

  1. Wong-wongan: Wong-wongan wantah gegambaran maka cihna Bhuana Agung miwah Bhuana Alit, minakadi gegambaran para kesatria,raksasa/danawa, dewata, utawi Acintya. Jejeleg gegambaran nganutin jejeleg jadma sané kagambar antuk memanisan, keraksasan, miwah semu keras. Raris kadaginginn papayasan nganutin linggih utawi kawéntenan tokoh punika.
  2. Bala-bala: Bala-bala inggih punika gegambaran saking krama utawi wong tani sané nenten madué linggih. Gegambaran krama sakadi puniki nenten madaging pepayasan sekadi pepayasan sané kaanggén ri kala ngambar watek dewata utawi danawa. Akehan wantah kapayasin antuk kamen bulet ginting, nenten mabusana, raris matengkuluk.
  3. Baburonan: Baburonan wantah gegambaran sané nyihnayang gambar buron sekadi paksi, kuluk, samong, singa, gajah, miwah sané tiosan. Beburonan puniki kagambar nganutin kadi jeleg buron, wantah Garuda miwah Wilmana kemanten sané kakaryanin antuk jejeleg manusa.
  4. Kahanan Palemahan: Kahanan Palemahan puniki wantah gegambaran sané nyihnayang kawéntenan palemahan minakadi taru, segara, gunung, alas, miwah sané tiosan. Katahan Kahanan Palemahan puniki nganutin kawéntenan bantang satua sané dados bantang gegambaran.

Jajeleg miwah Karakter Wayang Kamasan[uah | uah wit]

Jajeleg Wayang Kamasan mapaiketan ring tata titi ngambar karakter utawi tokoh wayang, minakadi:[2]

  1. Wentuk mata, cunguh, bibih miwah kumis: Ngambar wentuk mata ring Wayang Kamasan wantah sané pinih mabuat, santukan mapaiketan ring karakteristik tokoh sané kagambar, ngambar mata tokoh lanah matiosan ring tokoh istri, kenten taler tokoh denawa wiadin dewata. Ngambar cunguh ring Wayang Kamasan katah nyane kagambar saking samping utaminnyane tokoh-tokoh dewata utawi manusa, raris tokoh raksasa utawi Pamurtian katah kagambar saking ngarep. Wenten makudang-kudang gambar bibih ring Wayang Kamasan, inggih punika wentuk bibih memanisan lanang, bibih memanisan istri, wentuk bibih galak, wentuk bibih raksasa, wentuk bibih bojog, wentuk bibih punakawan. Wentuk kumis ring Wayang Kamasan wénten wentuk kumis memanisan, kumis galak, kumis aeng, miwah kumis tua.
  2. Prarai: Ngambar prarai ring Wayang Kamasan mapaiketan ring ngambar jejeleg tokoh sané jagi kagambar. Sikut makarya awak kakawitin antuk makarya prarai wayang.
  3. Papayasan gelung miwah Papayasan karna: Papayasan Gelung ring Wayang Kamasan pinaka ceciren utawi linggih tokoh sané kagambar. Soang-soang tokoh puniki madué ceciren gelung sané matiosan. Wenten makudan-kudang gelungan, inggih punika gelung Sapit Urang, gelung Buana Lukar, gelung Candi Kurung, gelung Tajuk, gelung Ketu, gelung Kendon, gelung Kekelingan, gelung Tanjung Pati, gelung Pepudakan, gelung Cula/Pakis Rebah, miwah gelung Pelekir/Sobrak. Raris Papayasan karna nganutin gegelungan tokoh punika, minakadi Subeng, Anting-anting, Tindik miwah Gondala.
  4. Tetanganan miwah pangadeg batis: Tetangan miwah pangadeg batis puniki nganutin pamargin satua saking Wayang Kamasan. Wenten makudang-kudang tetanganan miwah pangadeg batis minakadi masimpuh, ngatur sembah, masila, mabaos, mireng baos, ngadeg, nyongkok, miwah sané tiosan.
  5. Gelang tangan miwah batis: Gelang soang-soang tokoh ring Wayang Kamasan matiosan nganutin linggih tokoh sané kagambar. Wenten Gelang Masusun, Gelang Cakra, miwah Gelang Tunggal. Gelang ring tangan, lengen miwah batis katahan nganggén Gelang Tunggal. Tokoh Raksasa miwah Punakawan nenten nganggén gelang ring batisnyane.
  6. Papayasan Dada, Pala miwah Wastra: Ngabar Wayang Kamasan pastika sampun nagingin papayasan ring dada, pala miwah wastra. Papayasan ring dada miwah pala wénten Badong, Bapang, Simping/Kelat bahu, Naga Wangsul, Selimpet, miwah Tekes dada. Papayasan wastra wénten kabaos Naga Wangsul, Pepetet (sabuk), Jejebug, Angkeb Bulet, Tanggun Kancut (muncuk kancut), Jaler (celana), Kancut, Bulet, Oncer, Lambih Dara, Tanggun sabuk (muncuk sabuk), Lipatan kancut, Tangun sabuk, Karangan Waduk, miwah Kembang Waru.

Pustaka[uah | uah wit]

  1. "Wayang Kamasan I". ResearchGate (ring Inggris). Kaaksés 2021-07-20.
  2. Prasetya, I. B. Shindu; Drs. Agus Sudarmawan, M. Si; I Wayan Sudiarta, S. Pd (2019-03-01). "SISTEM PENURUNAN KETERAMPILAN SENI LUKIS WAYANG KAMASAN OLEH I NYOMAN MANDRA". Jurnal Pendidikan Seni Rupa Undiksha (ring Inggris). 9 (1): 1–12. doi:10.23887/jjpsp.v9i1.17013. ISSN 2613-9596.