Segara Aral

Saking Wikipédia
Segara Aral
Segara Aral 1989 (kiwa) lan 2014 (tengen)
Segara Aral magenah ring West and Central Asia
Segara Aral
Segara Aral
Peta
GenahAsia Tengah
(KazakhstanUzbékistan)
Koordinat45°N 60°E / 45°N 60°E / 45; 60Koordinat: 45°N 60°E / 45°N 60°E / 45; 60
TipeEndorheik, danu alami, waduk (Kalér)
Primary inflows
Wewengkon tangkapan toya1,549,000 km2 (598,100 sq mi)
Basin saking negara
Jimbar pamukaan
  • 68,000 km2 (26,300 sq mi)
    (1960, asiki danu)
  • 28,687 km2 (11,076 sq mi)
    (1998, kalih danu)
  • 17,160 km2 (6,626 sq mi)
    (2004, papat danu)
  • Kalér:
    3,300 km2 (1,270 sq mi) (2008)
  • Kelod:
    3,500 km2 (1,350 sq mi) (2005)
Rerata dalem
  • Kalér: 8.7 m (29 ft) (2014)
  • Kelod: 14–15 m (46–49 ft) (2005)
Dalem maks.
  • Kalér:
  • 42 m (138 ft) (2008)[2]
  • 30 m (98 ft) (2003)
  • Kelod:
    37–40 m (121–131 ft) (2005)
  • 102 m (335 ft) (1989)
Luang toyaKalér: 27 km3 (6 cu mi) (2007)
Élevasi pamukaan
  • Kalér: 42 m (138 ft) (2011)
  • Kelod: 29 m (95 ft) (2007)
  • 53.4 m (175 ft) (1960)[3]

Segara Aral (/ˈærəl/ ARR-əl)[lower-alpha 1] inggih punika danu éndorhéik sané magenah riantara Kazakhstan ring sisi kalér lan Uzbekistan ring sisi kelodné, sané ngawitin nyusut ring warsa 1960an tur makéhan ngetuh ring warsa 2010an. Punika magenah ring Aktobe lan Kyzylorda ring Kazakhstan taler wawengkon otonomi Karakalpakstan ring Uzbékistan. Aran punika matahné kaalih basa saking Basa Mongolia tur Basa Turki dados "Segara Nusa", nganggit nuju makéhan nusa (langkung saking 1.100) sané polih ngahiasin patoyan. Laut Aral pedokan drainase ipun ngacakupin Uzbékistan lan atenga Afghanistan, Iran, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, tur Turkménistan.[1]

Sané riin ipun dados danu pinih ageng kapat ring jagat antuk jimbar 68,000 km2 (26,300 sq mi), Segara Aral ngawitin nyusut ring warsa 1960an sesampun tukad-tukad sané ngembakin ipun kaalihang olih proyék irigasi Soviét. Duk warsa 2007, jimbarné nyansan susut 10% sakig ukuran sujatiné, tur kakepah dados papat danu: Segara Aral Kalér, pedokan kangin lan kauh saking Segara Aral Kelod sané riin langkung ageng, tur prantara sané langkung alit Danu Barsakelmes.[4] Ring warsa 2009, danu ring pahan kelod kangin sampun ical tur danu ring pahan kelod kauh sampun susut dados garis tipis ring sisin kauh lad segara kelod. Ring warsa selanturné, embakan toyané acepok-cepok ngaranayang danu ring kelod kangin kapah-kapah madaging malih ring akéh sané akidik.[5] Citra satelit sané kamargiang olih [NASA] ring sasih Agustus 2014 ngukapang pinaka antuk kapertamané ring lelitnihan modérn pedokan kangin Segara Aral sampun ngetuh sajangkepné.[6][7] pedokang kangin mangkin kasengguh Gurun Aralkum.

Pustaka[uah | uah wit]

  1. 1,0 1,1 "DRAINAGE BASIN OF THE ARAL SEA AND OTHER TRANSBOUNDARY SURFACE WATERS IN CENTRAL ASIA" (PDF). United Nations Economic Commission for Europe (UNECE). 2005. Kaaksés 4 Pébruari 2016.
  2. Pikobet nganggit: Tag <ref> tidak sah; tidak ditemukan teks untuk ref bernama ENS wire
  3. JAXA. "South Aral Sea shrinking but North Aral Sea expanding"
  4. Philip Micklin; Nikolay V. Aladin (March 2008). "Reclaiming the Aral Sea". Scientific American. Kaaksés 17 May 2008.
  5. "Satellite image, August 16, 2009 (click on "2009" and later links)". 24 Séptémber 2014.
  6. Liston, Enjoli (1 Oktober 2014). "Satellite images show Aral Sea basin 'completely dried'". The Guardian. London: Guardian News and Media Limited. Kaaksés 1 Oktober 2014.
  7. Rosenberg, Matt (8 Désémber 2022). "Why Is the Aral Sea Shrinking?". ThoughtCo (ring English). Kaarsipin saking versi asli tanggal 29 Juni 2022. Kaaksés 19 Séptfmber 2022. Check date values in: |access-date= (help)CS1 maint: unrecognized language (link)

Cutetan[uah | uah wit]

  1. basa Kazakh: Арал теңізі; basa Uzbék: Орол денгизи; basa Karakalpak: Арал теңизи; Rusia: Аральское море, romanized: Aral'skoye more