Pan Kasih tekén Mén Kasih

Saking Wikipédia
Aksara Latin
     
Pan Kasih tekén Mén Kasih
Satua
AranPan Kasih tekén Mén Kasih
Data
NegaraIndonésia
WewidanganBali
Katerbitang ringGedong Kirtya

Satua Pan Kasih tekén Mén Kasih (aksara Bali: pankasiḥtĕkenmenkasiḥ) inggih punika silih tunggil satua Bali. Satua puniki kaambil saking naskah lontar ring Gedong Kirtya Singaraja lantur kaketik malih olih Eka Ferdiana Dewi.[1]

Daging satua[uah | uah wit]

Mén kasih anak mula satia laki ya makurenan. Pan Kasih masih kaketo, satia istri ya makurenan. Nasewala ya anak mula ya lacur makatektekan. Ngando ngelah umah ya Bapa Kasih totonan. Umahné bapa Kasih ma ijuk maraab waluh. Tataaban waluh umahné Bapa Kasih. Turmaning gagaené Pan Kasih jak Mén Kasih sing ja taen lenan, gegaené begbeg ngalih saang lonto. Pan Kasih ngalih ka alasé, Mén Kasih ngadep ka peken. To begbeg kaketo peteng lemah. Petengé dogen ia mareren ngalih saang. Selemah-lemah Pan Kasih ngalih saang kaalase. Yen mareren acepok ngalih saang, ma ngando uba ya nyakan ngando uba ya ngamah. Na ento makarana Pan Kasih ajak Mén Kasih selemah-lemah ngalih saang.

Disubané Mén Kasih suba neked di peken ngadep saang, ya suba payu ento saang Mén Kasihe. Lantas ya ngénggal-énggalang mulih, suba ya tengai. Nyakan ya neked jumahné. Naa Pan Kasih masi tonden teka uli ngalih saang dialasé totonan. Nah ento krana lantas ngénggal-ngénggalang Mén Kasih nyakan. Apang sibarengan ya teka Bapa Kasih ya lebeng nasiné. Kéto tatujoné Mén Kasih.

Bapa Kasihé uli di alasé negen saang. Uba jegjeg Ida Sanghyang Surya, masi ia nu dialasé ngemulihang majalan. Ana ya suba lantas maqmenggok Suryané makiken ba lingsir. Mara kacerita, Mén Kasih lebeng ditu nasiné jumah. Mara masi lantas teka Bapa Kasih uli ditu di alase. Buka patemuang, mara lebeng nasiné mémé kasih, jug teka bapa Kasih uli alasé. Buka pitudihin Widhi, nu ya di jalan samping umahné suba ya Bapa Kasih kauk-kauk, “Mémén Kasihé, awaké mara teka lebeng nasiné totonan, sedeng mlaha lebeng nasiné”.

Mara keto, Mén Kasih lantas nanjen ya ngamah kurenané. Pan Kasihé lantas ngénggal-énggalang ya ngamah. Sawireh ya suba seduk pesan uli tuni. Mén Kasih masi ya seduk pesan. Nah lantas ya sabarengan ngamah ajaka luh muani. Ngénggal-énggalang sawiréh ya anak seduk.

Lantas disubané ya suud ngamah lantas matutur-tuturan ya Mén Kasih ajaka Pan Kasih, “To kakené teka lacur awaké matemu masomah ajak Bapa Kasih. Uli mara makletuk makurenan ngando taen nepukin sadia rahayu. Aduh tan paumah masi maumah baan punyan waluh. To keto lacur awaké ajak makurenan sing ja ada pasuecan Ida Sanghyang Paramakawi”.

Nah mara keto lantas panyelsel kurenané, Pan Kasih lantas matingetang mituduhin somahné, “Da Bena keto mémé maseselan nyelselang Widhi mara bena kené lacur. Mara kené bena lacur sing ngelah apa-apa tiwas makatektekan. Da bena keto nyelselang Ida Sanghyang Paramakawi a sing dadi. Anak dini diguminé di Mercapada anak mula suka duka lara patiné ento anak mula majalan. Yen suba sing tiwas, sugih. Pidan sugih jani tiwas. Anak pada mula keto, da bena maselselah. Nah sakewala jalan laksanayang melah méméné. Da melog-melog, ngando dadi macacaya. Ngando dadi nusta, ngando dadi nyemak gelah ngando morah-orahan. Diapin lacur yen suba laksanané melah, melah lakar temuang. Nah keto naké Mén kasih”.

Nah sawiréh keto lantas munyiné Bapa Kasih tan kocapan lantas buin semengan. Buin ngénggal-ngénggalang nrupuk suba Pan Kasih ngalih saang kema kaalase. Mes teked ditu lantas sedih masengilngilan Bapa Kasih. Ditu maplesogan inget tekén dewekné lacur, ngando nepukin ngamah apa tan paumah tan papayuban apa. Ngando ngelah apa-apa. Nambat-nambat Ida Sanghyang Paramakawi, “Ee.. to kené lacur awaké lamun jani. Ida Sanghyang Widhiwasa sing ja ada pasuecan tekén kalacuran awaké buka jani. Begbeg kakené awaké ngalih saang lonto. Kurenan awaké totonan meeh begbeg ya ngadep saang kapeken. Teké uli peken mara ya nyakan lamun jani”.

Dening suba keto, lantas suba tengai jegjeg Suryané. Lantas suba makelo Pan Kasih totonan suba maan ya saang ategen. Buin ngénggalang lantas ia mulih. Teked suba ya jumahné. Kauk-kauk bena di padiwangan. Pan Kasih “Mén Kasih, Mén Kasih awaké mara teka, suba nengok ai suryané. Meé uli tuni awaké suba lempor bayun awake. Jug seduk beloran pesan awake”.

“Aa.. too apa seduk-seduk. awaké mara kané mulang aruan. Suba tengai pesan mara payu saange. Bilang katanjen saang ngando ada meli. To keto lacuré awaké deMén madadagang, nah da bena malu maselselah da malu pedih. Bin abosbos lakar lebeng nasiné. Mara mulang aruan”.

Mara keto munyin kurenané, Mén Kasih sumingkin pakidepané Bapa Kasihé totonan. ”Meh to kené kapatutan awakné sing ja taen melog-melog sing ja taen mamaling manyaruh. Masi kakené lacuré sing ja ada paica Ida Sanghyang Widhiwasa”. Nah to keto panyelselné pamunyiné Bapa Kasihe. Lantas Mén Kasih ngénggal-énggalang buin nyakan. Tan kocapan, lebeng lantas nasiné Memé Kasih, “na Pan Kasih, anak suba lebeng nasiné. Nah mara lantasang lautang amahin ibané. Uling tuni ngorang ngarimpeng seduk basangé lué totonan. Nah mara jemak piringé mai ngamah. awaké masi balaran pesan basang awaké uli tuni sampé teka kené lingsir. Ngando nepuk-nepukin ngamah nasi awaké teka kené. Nah jalan jani adeng-adengang ibané ngamah”. Lantas ngincem ngamah ajaka dadua. Akilo ajaka dadua ya atengah babokoran atengah laleper ia nyakan. Meh basangé bes kaliwat seduk. Ajaka dadua jug suba telah tan ngando pagantulan apa-apa kayang jukut kayang sambel. Apa sing ja ada. Kéto isin anaké seduk luwe. Di subané suud ya ngamah ajaka dadua buin ya matuturan.

Lantas Pan Kasih jani nutur tekén Mén Kasih “é Mén Kasih awaké tuni apang bena anaké buka mu nawang kasangsaran awaké di alase. Maplengsagan sedih makingkingan awaké ditu di alase. Makelo mareren awaké ngalih saang, inget tekén lacur dewek awake. Nyambat-nyambat Ida Sanghyang Widhiwasa ditu. Masi sing ja ada apa. Jeg suung samun ngando ja ada apa-apa. Legu maclengingan ngando ada. To keto lacure. Nah madak-madak apang énggal buin lemahané. Lakar awaké buin majalan ngalih saang. Anaké buka mu semeng kemu madagang kapeken. Pang lebeng semengan nasiné. awaké kereng seduk pesan teka uling alase”.

Nah suba majalan lantas Bapa Kasih buin ya kaalase. Teked ditu dialasé suba ngejoh-johang ya ngalih saang. Dening suba tiban-tibanan ya ngalih saang. Sampé penyalah kayuné ditu di tengah alasse. Buin ya teked ditu dialasé buin ya maketengsagan nambat-nambat Ida Sanghyang Widhiwasa, “to kené kelacuran titiang Ratu Penembahan. Nawegang titiang nunas lugra. Paicain titiang anak uka titiang sandang pangan kasugihan amah titiang. Ngando mresidayang titiang ngamah. Yan titiang nenten ngrereh saang meriki ka alas-alase. Na ngando bisa-bisa titiang ngamah apa”.

Kéto aturné panambat-nambat Bapa Kasihe. Memé masi sing ada clengingan apa. Sampé suba ngebah Isa Sanghyang Surya, ya mesel saang ngénggal-ngénggalang ya mulih. Teked ya jumah Bapa Kasih buin ya lantas ngemalunin Mémén Kasih nyaga di padiwangan. Dening semengan suba suud madagang ditu di peken. Semengan ya maan meli baas. Sampé mapagin kurenané. Teka di padiwangane ”Enggal-énggalang Bapa Kasih pejang saangé, nasiné anak suba uling semengan lebeng. Enggalang bané amahin”. Aketo munyin Memé Kasihe.

Nah ento kerana lantas ngénggal-énggalang Bapa Kasih ngejang saang. Lantas ngentungang caluk madik. Lantas ya ngamah ngemol-emol kapaon. Aketo anak mula lacur sing ja ngelah apa tiwas makatektekan. Umahné ento tatabanan waluhé anggona payuban ento. Sambilanga ngamah madaar ajaka dadua ngeling pasengilngilan. Ngeling sedih ajaka dadua. Meeh to keto anaké sedih inget tekén ibané lacur sing ja ngelah apa-apa.len yeh mata pakrodok, len ya ngamah ciplak-ciplak. Tan caritanan lantas ya suba suud ngamah. Buin mani semengané buin Pak Kasih kemu kaalasé, di betén punyan bangsingé ditu Pan Kasih maplingsagan mambat-mambat Ida Sanghyang Widhiwasa, “Ratu Sanghyang Widhiwasa, titiang sampun med idup sapuniki kanarakan sedih sangsaran titiangé ngando ngamah-amah. Nunas titiang sandang pangan kesugihan Ratu Betara”.

Mara keto, lantas panambat-nambatné Pan Kasih, déning Ida Sanghyang Widhiwasa anak mula Ida sueca. Ledang tekén anak sané panglaksana ané dharma ané patut sing ja taen ja corah. Na masiluman lantas Ida Sanghyang BhataraSiwa dadi lalipi agung.ambul gedéné ento ditu di bangsinge. Lantas masabda wakia lalipiné ento.

Nah kené pangandika Ida Bhatara Siwa sané dados lalipi agung, “Né jani awaké buka mu Bapa Kasih sawiréh makelo pesan anaké buka Bapa Kasih tiwas nektek sing ngelah-ngelah umah. Sakewala sing ja taen lepas anaké buka Bapa kasih tekén parilaksanané ané patut darma. Kéto kerana jani nira mapasueca ngicen wara-nugraha anak buka Bapa Kasih. Mén keto jani apa katunas Bapa Kasih?”

Mara keto pangandikan sabdan Ida Bhatara dados lalipi. Lantas masaut Bapa kasih, “Ee! Titiang nawegang nunas lugraha Bhatara Sanghyang Widhiwasa. Bas sapuniki kelacuran miskin titiangé ten ngelah napi. Enggih mangda titiang sugih sadina ngreped titiang ngelah gedong pajagerger. Pipis mangda liu napi luiré sakancaning barang carik tegal abian apang titiang liu pesan ngelah Ratu Bhatara”.

“Nah déning keto pengidihmuné. Nah jani anaké buka nira mapasueca teening mu. Nah kema lautang bena mulih mapituturin kurenané, déning pada satia laki pageh tekén kapatutan ajak dadua luh muani. Nah kema lautang énggalang mulih!”

Mara keto pangandikan Isa Sanghyang Widhiwasa dados lalipi. Ngénggalang lantas maketengsongan mulih Pan Kasih. Ngénggal-énggalang tan carita sing ja ngaba buin saang to ya mulih. Saget teked ya jumah, nu bena diwangan kauk-kauk ngaukin kurenané, “Mén Kasih, Mén Kasih!”

“Apa kauk-kauk nu joh?”

“Mai bena malu jang nasiné anu jakan totonan, baanga orta, awaké maan orta melah pesan!”

Mara keto lantas munyiné Pan Kasih jug pejanga aruan nasiné tekén Mén Kasih, “Apa ortané, melah teka ne?”

“Ooo.. kené Mén Kasih. awaké ibahu maan yasa tekén Ida Sanghyang Bhatara Widhiwasa dadi lalipi agung ento ditu dibangsing bahinginé. Ditu Ida masabda wakia ngicen kasugihan, jani bané lakar sugih. Yen awaké jani mekeneh gedong pajagerger, pipis sing kodang-kodag nyang kertas liyu pesan awaké ngelah”.

“nah lamun keto lan tegarang kenehang omongang tegarang pang ngelah gedong pajegerger!”

Mara keto munyin somahné lantas Pan Kasih jengah lantas ngoncarang, “A madak awaké apang ngelah gedong pajegerger”.

Prajani ada gedong pajegerger. “Apang ngelah pipisawaké karung-karungan nyang kertas!” Ma ribuan désa ribuan jug ada pipis pasalekeh. Kéto paican Ida Bhatara méméh prajani sugih ngareped. Sing ja ada nyanan pada kasigihané totonan.

Nah disubané ya sugih makelo yen suba kudang taun sugihné ya mupuang kasugihan, lantas nutur Mén Kasih, “Bapané to kené rasan anaké sugih sing ja kuangan apa. Makeneh pipis jeg akuda, makeneh ngamah suba singja kuangan baas jakan. Len pesan ipidan dugas lacur awaké tekén ajak nauné makatektekan ngando ngamah-ngamah apa. Beehhh kené kasukan anaké sugih sing ja kuangan apa”.

Mara keto munyiné Mén kasih lantas masaut Pan Kasih, “Pes saja pesan buka munyin engkoné. awaké masi mara bgrasayang anaké sugih. Ento kené rasan legan sugihe. Sing jataen ada ngrasayang sugih kakené awake. Uli cenik mara ngrasayang sugih kakene”.

Sawireh suba keto lantas munyin Mén Kasihé ajaké Pan Kasih jug lega pagrukguk. Yen kudang warsa kaden makeloné ya mupuang kasugihan teka buin mentik pakenehané pan Kasih ajaka Mén Kasih kacelepin ban loba angkarané gedé pesan. “Bah, Mén Kasih merasa kuang kasugihané amoné awaké ajak mu. Suba singja kuangan apa kewala apang dadi Raja apang dadi Bupati anaké buka engko”. Kéto munyiné Pan Kasih, loba angkarané bes gedé, suba sugih, apang buin dadi Raja dadi Bupati.

Nah mara keto lantas kenehné, buin nglajang kema malaib ka alasé nudunang bangsingé ené gedé ipidan totonan. Buin neked ditu maplengsagan, “Inggih ratu, Ratu Bhatara Widhiwasa titiang mangkin kari kakuwangan kalegan kasukan manah titiangé ratu Panembahan. Mangda titiang kasukan manah".

Mara keto buin panunasané Pan Kasih kabawesang ban Ida Panembahan Bhatara, “Bah, né Bapa Kasih anak sing ja saja anak dharma, sing ja anak pageh ya tekén kasugihan, mara sugih amonto buin ya nagih mapinunas apanga dadi Raja”.

Kala ditu lantas Ida Bhatara, “Bah, kené anaké loba kaangkaran apang buin dadi raja dadi Bupati”. Né lantas Ida Bhatara bendu, Sanghyang Titah Ida bendu. Titahanga totonan Bapa Kasih ané ngranayang mabalik lantas tatujuan Bapa Kasiné. Beneh buin tiwas makatektenan tusing ngelah apa. Ngando ngando ngamah. Too keto isin anaké loba angkara mula kaketo. Ida Bhatara Widhiwasa anak mula Ida wikan. Nah ento krana jani misi cara kakecap Idang Sanghyang Aji Amaga-né totonan. Nyen ja malaksanan ala, ala katemu. Nyen ja malakasana Ayu, ayu katemu. Né jani denin Pan Kasih malaksana pamragat ala jug ala katemu jani. Nah ento kranané ia tiwas makatektekan buin. Puput amonto kasatuaang Bapa Kasih ajak Mén Kasih.

Pustaka[uah | uah wit]

  1. "Satua Bali: Pan Kasih tekén Men Kasih". www.belajarbahasabali.com (ring Indonesia). Kaaksés 7 Méi 2022.