Lutung dadi Pecalang

Saking Wikipédia
Lutung dadi Pecalang
Satua
AranLutung dadi Pecalang
Tasih kasub maaranI Lelasan tekén I Sampi
Data
NegaraIndonésia
WewidanganBali

Satua Lutung dadi Pecalang (aksara Bali: lutuŋ​dadi​pĕcalaŋ) inggih punika silih tunggil satua Bali.[1][2][3]

Daging carita[uah | uah wit]

Kacerita I Singa madeg ratu merintah sekancan buroné. I lutung dadi pecalang wireh keto nyabra dida. I lutung mideran nabdabang kekertan jagat. Baan kenylné mejalan kemu-mai, sedek nyongkok angut-angut naenang kiap, I lutung tengkejut ningehang munyin kukul titir; tuk, tuk, tuk, tuk, tuk, sepanan ia bangun kipak-kipek liatné merengang. Kaget tepukiné I Blatuk ngulkul di punyan kayuné. I Lutung nyeri raosné bangras, “Ih Blatuk ngudiang iba ngukul bulus? Tingkah ibané ené, ngerang guminé mebiayuban. Enggalang orahang tekén awake!”

I Blatuk énggalang tuun, tumuli ngeraos dadab, “Inggih jero pecalang tiang ngukul, wireh samian biota, aru-ara nandang pikeweh, punika panjak duené kadung Bangkok ileh-ileh ngaba tumbak poleng, sapunika taler, miwah I kekawa setata masang jaring. Tiang nenten uning sané ngawinang, jeroné sané patut ngayunin, sampunang uju-uju duka ring dewek titiang".

I Lutung kabilbilang tumuli ngelanturang mejalan sambilanga ngrengkeng, “Apana ané ngeraniang guminé mabiayuhan?, lantas tepukina I Tumisi nyerengseng mondong umahne.

I lutung ngénggalang maekan matakon, “Ue… Tumisi! Dadi iba nyerucut mondong umah?"

I Tumisi matolihang lantas masaut, “Inggih jero pecalang, awinang titiang rarud makta umah santukan I kunang-kunang milehang ngaba api, manah titian jejeh pet ipun nguncangan umah titiangé, same mangkin jeroné tunas titian pasubayan."

Mara keto raos I tumisiné, I lutung brangkit pesan, matané barak tumuli genjanga mejalan ngalih I kunang-kunang. Suba joh pejalané, saget tepukina I kunang-kunang di tengah umahné. I Lutung nyagjagin sawiréh ngucap “Ue… I kunang-kunang mai malu!”

I kunang-kunang matolihan lantas maekin I lutung. I kunang-kunang ngucap, "Nawegan jero pecalang, napi wénten karya?, dados nemben ngerereh titiang?" I Lutung nengkik mamunyi, "Ye… ngudiang iba tandruh? Jani iba lakar krangkéng. Awaké pelih iba mailehan ngaba api, ngawinang guminé mablayuhang, liu anaké rarud ngaba umahne".

I Kunang-kunang dabdab nyutin, "Mangkin dumun jero pecalang. Awinang titiang ileh-ileh makta api, santukan I Baduda sadina-dina ngai bang-bang ring margi-marginé yan titiang nenten makta suluh sinah titiang macelempung kebang-bangé. Sané mangkin titang nunas pematut ring jerone.”

I Lutung magebras ngalih I Beduda, saget tepukina I Beduda disamping gokné. I Lutung matako, “Ai…, beduda corah, dadi iba ngawag-ngawag ngae bangbang di jalane? laksana ibané ngaenang gumi biut".

I Beduda masaut dabdab, "Mangkin dumun jero pecalang. Tetujon titiang makarya bangbang pacing anggén titiang nanem bacin I Lembuné, sané mebrarakan ring margané, sinah yan sang prabu malancarang marginé bersih ngawinang lédang kayun idané. I wangké laksanan titiangé sekadi sapunika?"

I Lutung maplengek lantas ngerimik, “Nah yan keto unduké, I Lembu ané guminé biut, jani awaké man ngewales corah laksanan ibané maluan. Das-dasan awaké kelembu di pasihé dugas iba ngutang awaké di peragané". I Lutung magebrus majalan gencang ngalih I Lembu.

Ceritayang, I Lembu sedek medem-medeman ngilang padang, jeg teké I Lutung pejalané encol, kipekané merengang.

I Lembu nyapa alon, “Inggih jero pecalang lunga kija mangkin?". I Lutung masaut bangras, “Ih, lembu, iba mula demen ngeletehin gumi keme-mai muyagan bancin ibané, jani iba patut kene denda mati. Iba lakar repotan kai ring prabu Singa".

I Lutung laut majalan ngerereh I Singa, diarep I Singané, I Lutung masila. I Singa ngaraos, "Ih I Lutung adakeh iba nepukin pakeweh nabdabang gumine?"

I Lutung masaut, "Nawegan Sang Prabu! Ipun lembu sané purun tempal ring iratu, manah ipuné mebalik, ipun jagi ngadu ring I Ratu". Mara keto raos I Lutung, I Singa pedih makpak, nagih nyarap ukudang I Lembuné, lantas I Singa ngalih I Lembu kasarengin tekén I Lutung.

Ceritayang, I Lembu ketemu tekén I Lelasan. I Lembu orahangé dewekné repotangé tekén I Lutung, sinah ia lakar sarapé baan I Singa, I Lelasan seken ngeraos, “Uduh Lembu dé jejeh! Se enuné kainé hidup, konden karwan iba lakar mati, awaké misadya nandingin I Singa".

Buin kejepné saget teka I Singa ajak I Lutung, I Singa nyagjagin I Lembu, I Lelasan encol ngadang I Singa sambilangé mamunyi bangras, “Ih Singa cang tandingan ci! Yan kai suba mati mara iba dadi nyarap I Lembu".

I Singa mamunyi bangras, “Ih Lelasan! Nyalah-nyalah kai ngelawan iba, gediang awak ibane! Dosan I Lembu gedé pesan, ia pantes kené denda mati!"

I Lelasan ngucap, “Ih Singa, eda iba liunan peté mai metanding. Lawan icing!"

I Singa ngamuk lautnyarap, I Lelasan saget mekelid tendasné ngigel ikutné kutal-kutil. I Singa pedih pesan laut ngengsebang nguber. I Lelasan encol makecos ka tunggak tiingé, I Singa ngangsebang. Nyerap, saget tunggak tiingé kené sagrep, matatu bungut I Singa cuah-cuah pesu getih. I Singa nyelempoh lantas mati. Nepukin I Singa mati I Lutung melaib bah bangun ngungsi alas wayah.

Pustaka[uah | uah wit]

  1. "Satua Bali: Lutung dadi Pecalang". Kaaksés 2020-04-07.
  2. Suwija, I Nyoman; Darmada, I Madé; Rajeg Mulyawan, I Nyoman (2019). Kumpulan Satua (Dongeng Rakyat Bali). Denpasar, Bali: Penerbit Pelawa Sari. pp. 86–88. ISBN 978-602-8409-78-0.
  3. Suwija, I Nyoman; Darmada, I Madé; Rajeg Mulyawan, I Nyoman (Séptémber 2019). "Laporan Final Hasil Penelitian Dasar: Inventarisasi Tradisi Lisan Dongeng Bali, Penulisan Ceritanya, dan Analisis Nilai Pendidikan Karakter" (PDF). repo.ikippgribali.ac.id. Kaarsipin saking versi asli (PDF) tanggal 2021-01-22. Kaaksés 17 Januari 2021.