Ki Balian Batur

Saking Wikipédia


Aksara Latin
     
Ki Balian Batur
Satua
AranKi Balian Batur
Tasih kasub maaranBalian Batur, Pisuna Lawar Jelema
Data
NegaraIndonésia
WewidanganBali

Satua Ki Balian Batur (aksara Bali: kibaliyanbatuŕ) inggih punika silih tunggil satua Bali.[1]

Daging satua[uah | uah wit]

Dugas pidan ada anak lanang kasub maadan Ki Balian Batur. Dané jenek sareng kulawargané di alas Celedu Nginyah désa Karang Kedangkan. Dané wantah soroh senggu ring Wintang Danu. Sadaweg kantun jenek ring Wintang Danu, Ki Balian Batur teleb ngmargiang swadharmaning agama. Sangkaning teleb nglarang dewasraya, Dewi Danu mapica kawisesan pangiwa ring Ki Balian Batur. Nika mawinan Ki Balian Batur kalintang sakti tan patanding. Ki Balian Batur nenten nguningin yéning panugrahan pangleakan punika pacang mrasidayang nunggalang Puri Mengwi miwah Puri Gelgel sané mapuikan. Ki Balian Batur polih pawisik Dewi Danu yéning kawisesanné sida kakasorang antuk pajenengan Ki Narantaka Ki Selisik druwen Puri Semarapura. Antuk kasaktian danéné, Ki Balian Batur kasub kasumbung ka dura désa.

Salanturnyané Ki Balian Batur madunungan ka désa Taro. Raris dané kasarengin rabi, Ni Biang Dayu miwah okan-okannyané Ni Luh Wayan Gero, Ni Luh Madé Wali, Ni Luh Nyoman Kasub, Ni Luh Ketut Keber, Ni Luh Putu Sengkrong, miwah I Ketut Lengka sané kantun alit, jenek ring Alas Celedu Nginyah. Makasami anak alit Ki Balian Batur jemet magaé talér saling asih kumasih.

Ring Alas Celedu Nginyah, Ki Balian Batur ngmargiang swagina dados petani. Ki Balian Batur taler ngmargiang swagina dados balian. Antuk kasidian ngmargiang usadha Bali, nika ngwaninang dané kapica pesengan Ki Balian Batur santukan mawit saking désa Batur. Ki Balian Batur ngancan kasub ring pulina Bali. Dané maduwe kawisesan kiwa tengen. Nika mawinan akéh kramané nunas ajah ring Ki Balian Batur. Wenten sané rawuh nunas tamba, wénten taler mlajahin pangleakan. Akéh taler sané nunas perkakas sakadi panglaris mangda dagangan ipuné lais maseluk. Nunas pangasih-asih mangda kasayangang rabi utawi muaninnyane. Wenten taler nunas penangkeb mangda mawibawa. Ki Balian Batur ngmargiang ajian pangiwa miwah panengan.

Silih tunggil okan Ki Balian Batur, Ni Luh Madé Wali sadina-dina madagang nasi. Sabilang dina ipun repot nyiagayang dagangan kawantu olih biang miwah adin-adine. Ni Luh Madé Wali maparas jegeg, langsing lanjar, pamuluné nyandat gading, miwah pipiné sujenan. Kenyem manis miwah baosné alus, duweg magesah ngawinang para terunané jatuh tresna kapining ipun. Sabilang dina ipun madagang di tenten, ring pura sané wénten pujawali, kantos madagang di tajen. Rikala ipun madagang, Ni Luh Madé Wali setata mapayas melah, mapusung konjer maimbuh misi bunga jepun. Giwang cenik di kupingné ngawe ipun ngancan jegeg.

Kaceritayang di désa Cau ada tajen. Tajen punika kalaksanayang di wantilan désa. Semengan para bebotohé suba ramé teka ka kalangan tajen. Bebotohé teka makamen makancut, ada masih mapulet ginting, kajengkepin saput miwah udeng. Ada nganggon udeng dara kepek, kenjir miwah kaput nangka. Para bebotohé ka kalangan tajen ngandong kisa. Ngancan tengai ngancan ngliunang bebotohe teka. Ada ngaba siap biying, ejo, buik, klau, brumbun, putih miwah ané lenan. Ada ules siap Ejo Sambu, Sa Budi, Biying Pangajaran, Wangkas Kuning, Tegil Cakcak, Klau Biru Jambul Bang Karna Dimpil Karo miwah ané lenan. Akéh cacaran siap sané kapercayain pacang micayang jayanti. Bebotohe ka kalangan tajen ada ngaba taji miwah ngaba toh saling paliunin. Para saya ngitungang siap-siape ané lakar maprutput di kalangan. Rame sajan tajene.

Ni Luh Madé Wali madagang di bucu kangin, betén binginné gedé ngrembun. Suba liu ané ngantosang ipun. Ni Luh Madé Wali ngénggalang matanding dagangan. Rame sajan kramané mablanja. Ada nganti maimbuh kerana daganganné Ni Luh Madé Wali jaen-jaen. Ipun madagang padidian kanti kasepan ngayahin kramané mablanja. Yadiastun keto, ipun masih nyidang makenyem ngawe ané mablanja liang ngantosang. Tusing makeloné ada muani endep mokoh, tendas gundul, makumis tebel majenggot lantang teka ka rompyokné Ni Luh Madé Wali. Pajalanné srayang sruyung, matané barak, miwah omonganné ngacuh. Bibihné mabo arak, sinah ipun jlema punyah.

Krama ané sedek mablanja di rompyokné Ni Luh Madé Wali tusing pati nawang anake ento. I Gundul ngmaekin Ni Luh Madé Wali ané sedeng repot madagang. Ni Luh Madé Wali tusing ngrunguang ipun. Nanging I Gundul ngancan ngmaekang tur nglemesin Ni Luh Madé Wali. Munyiné kasar maimbuh jaruh. Misi tundak tundik, kecah kecuh, miwah nginceh ngawag. Kramané ané sedeng mablanja gedég nepukin I Gundul ané punyah. Ni Luh Madé Wali gedég ningalin tingkahné I Gundul ané ngadug-adug. Nanging ipun tetep mautsaha makenyem tekéning krama tiosan ané mablanja. I Gundul ané jaruh maimbuh nora mablanja tusing karunguang.

Marasa tusing karunguang, I Gundul ané lantas katawang maadan I Pondal gelur-gelur miwah utah-utah.

"Uék uék, dagangé nenenan ngadep lawar jlema. Lawar, jukut ares, komoh, brengkes, sate makejang malakar ban be jlema", keto abetné I Pondal misunayang Ni Madé Wali.

I Pondal masih nyambatang reramané Ni Madé Wali sakti, bisa ngleak. Pedagang lenan, bebotohé di kalangan tajen makejang ngrunyung ka rompyokné Ni Madé Wali. I Pondal terus mapi-mapi ngutah, gelar gelur, majalan srayang sruyung lantas magedi uling rompyokné Ni Madé Wali.

"Dagange ngadep lawar jlema", keto munyiné sambilanga makad uling kalangan tajene.

Munyiné I Pondal kagugu tekéning kramané. Krama ané uling semengan ramé mablanja ada ngentungang tekor, utah utah, nengkik, nyumpahin, maimbuh makejang tusing ada nyak mayah.

Ni Luh Madé Wali kalintang sedih. Ipun ngeling sigsigan. Yeh paningalanné membah sakadi pancoran. Sakadi Drupaadi, tan wénten melanin ring paseban. Ipun ngedénang bayuné tur mautsaha nerangang tekén kramané.

"Tiang nenten ngadol daging manusa. Dagangan tiangé malakar daging bawi. Titiang bani masumpah, yéning tiang ngadep bé manusa, apang titiang kena kharma tur dados jatma nista. Yening titiang patut, mangda Ida Sesuhunan mapica karahayuan. Titiang kapisunayang tekéning I Pondal, nyelekang dagangan miwah kulawargan tiangé."

Suud ngomong keto, uling dija kaden tekane, I Pondal teka nyautin.

"Bogbog da guguna. Ia ngadep lawar jlema. Nanangné sakti, milehang ngadep sabuk pangleakan." Jeg guguna munyiné I Pondal tekéning kramane. Makejang suryak siu nyambatang Ni Luh Madé Wali ngadep lawar jlema. Ni Luh Madé Wali ngancan kaplengek. Ngeling sigsigan di tongosné madagang. Silih tunggil kramané kapiosalan tekéning ipun.

"Ning, bangun ning. Suud cening sedih buka keto. Ida Sesuhunan sampun uning kasujatianné, sukserahang ring ida. Mulihang ragan ceninge, gedéang bayune, da sedih buka keto", keto raos anak istri lingsir ngetisin kenehné Ni Luh Madé Wali. Ni Luh Madé Wali ngisinin pituduh anak istri lingsir punika. Ipun magegampil miwah majalan mulihné yadiastun mabekel sakit ati.

Pustaka[uah | uah wit]

  1. "Budaya Bali : Ki Balian Batur - raja Leak di pesisir Timur Bali". Budaya Bali. Kaaksés 2021-08-15.