I Yuyu Maupah Kebo Matanduk Mas

Saking Wikipédia


Aksara Latin
     
I Yuyu Maupah Kebo Matanduk Mas
Satua
AranI Yuyu Maupah Kebo Matanduk Mas
Tasih kasub maaranKebo Matanduk Mas
Data
NegaraIndonésia
WewidanganBali

Satua I Yuyu Maupah Kebo Matanduk Mas (aksara Bali: ᵒiyuyumaupaḥkĕbomatandukmas·) inggih punika silih tunggil satua Bali.[1][2]

Daging satua[uah | uah wit]

Versi 1[uah | uah wit]

Ada katuturan satua Sang Prabhu Jayawikrama. Ida jumeneng natha jagat badrasa karana. kawibhawan idané waluya tejan Hyang Surya satata nyuluhin jagat. Yan kudang tiban suen ida nyeneng agung, laut ida katibenin pakéweh. Tatamanan Ida Sang Prabhu satata karusak Irengan. Sang prabhu kaliwat duka tur prajani ngandikayang ngamatiang Irengané ento. Para juru boros Idané sranta baan morosin Irengané sakewala tusing ada ané makatang. Ditu laut Ida masasangi, nyén ja ada nyidayang ngamatiang irengané ento lakar kaicén kebo matanduk mas. Ditu laut ada I Yuyu ané sanggup ngamatiang irengané ento. Kacrita yuyuné ento suba teked di tongos irengané sedek pules di carang kayuné ngungukulin tukad. Yuyuné laut menék ka carang kayuné nyujur irengané laut ngapit batisné. Irengané tengkejut lantas makecos nanging lacur ulung ka tukadé dalem laut mati, yuyuné kaicen kebo matanduk mas. Egar keneh yuyuné maan kebo, keboné abana ka gooknyané. I Yuyu mula tusing nawang pangunadika. Dikapan kebo nyidayang macelep ka gowoke sripit. Kanti kenyel yuyuné ngedéng keboné apanga nyidayang macelep. Keboné sayan rengas wireh tusing nyidayang macelep. Gook yuyuné uug. Baas mekeloné saling kedeng mawastu bakat enjekina tundun Yuyuné nganti I Yuyu mati. Ento ngawinang kayang jani tampak batis keboné kayang jani malaad di tundun yuyuné. Nah keto katuturané dugase malu sangkala tundun yuyuné matampak batis kebo.

Versi 2[uah | uah wit]

Prabu Jayawikrama sané madeg nata di Puri Badrasakarana kasenengin olih panjak idané, pamekasnyané para pamacul. Santukan Ida Sang Prabu sané wicaksana urati tekéning tanah carik, taler ring pakraman. Sangkaning urati ring entik-entikan, tanah carik muang tanah tegalan pada mokoh. Ida Sang Prabu taler tresna miwah sutindih ring kaluwihan jagat. Ring salantang margi mentik taru-taru paneduh, ring bancingah Ida taler ngwangun taman sari sané ngelangunin. Taman sané pinih becik tur akeh karauhin olih kramané inggih punika taman puri.

Ring taman punika mentik taru-taru sané buahnyané nged, taler makudang-kudang sekar sané nedeng kembang warna-warni. Sabilang semeng, Ida Sang Prabu macecingak ka taman malila cita sinambi mirengang kedise magending ngucaci. Dikenkené Ida Sang Prabu munggah pedau ring telaga tengahing taman. Sedek dina anu, Ida Sang Prabu Jayawikrama kagiat nyingakin taman idané rusak tan pagantulan. Entik-entikanné bah medempetan, buah-buahané makacakan, padang miwah sekare maabutan. Kedis-kedise makeber, ngungsi sangkaning jejehné kaliwat. Mara katetesin, ada Bojog Irengan ngamuk di taman. Bojog mabulu selem ento kecas kecos di punyan-punyanan kayuné, ngentungang buah-buahané, ngelungang carang kayuné. Lantas makecos ka bet-beté, ngempok bunga tur kabrarakan. Ida Sang Prabu kalintang duka nyingakin parisolah Irengan sané ngadug-adug.

"Hé, Pamah Patih!" pangandikan Ida Sang Prabu majeng patih idané sané kasayangang.

"Bojoge ento tusing ja ngusak-asik taman gelahé, nanging lakar ngusakang tegalan panjak gelahé. Juk, celepang ka kerangkeng!" Paman Patih lantas nitahang juru boros puriné. Ada ngaba tumbak, jaring, sumpit, panah, ada masih ané ngaba cicing galak.

Uling milehan juru borose ngepungin I Irengan. Nanging Irengan dueg makelid. Dikenkené mengkeb di betbeté, lantas menek punyan kayu tur mengkeb di don-donané ngrembun. Juru borose ada menek punyan kayu lakar ngulagin i bojog ané ngancan ngrusuhin. Nanging i bojog tusing makirig, maimbuh ngewerin, kenyar kenyir ngelanting di carang kayuné. Jani gaenang sayemwara titah Ida Sang Prabu disubané nyingakin juru borose tusing nyidang ngejuk I Irengan.

"Nyen ja nyidang ngejuk Irengan, idup utawi mati, maan hadiah kebo matanduk emas", Paman Patih lantas milehan nyobihang sayemwarané ento. I Yuyu enten ningehang pasobiah pangabih puriné. Ia dot ngemilunin sayemwarané ento. Ia gegirik makatang hadiah kebo matanduk emas. I Yuyu dot muktiang tekéning manusa miwah buron ané lenan yéning sumanggup ngejuk i bojog Irengan. Yen menang, ia dadi prawireng puri tur maan hadiah kebo matanduk emas.

"Akutus icang ngelah batis, sinah elah ben kai ngejuk bojog Irengan. Antosang nah, jani gantiné icang muktiang tekén cai ajak makejang, yuyu beburon sakti turin dadi prawireng puri". Buktiang keto munyin I Yuyu nyumbungan raga.

Yadiastun pajalan I Yuyu lembed, neked masih ia di jaba tandak puriné. Ia ningalin juru borose nyengenget ka punyan kayuné. Cicing borosané ngongkong galak kecag kecog nagih nyagrep. Tuwunang iban cainé, bojog Irengan sing ngelah pangundadika.

"Tuwunang iban cainé!" Kéto juru borose kauk-kauk. Kramané ané segrep sanjata sayaga di betén punyan kayuné sambilang kuwuk-kuwuk. Suba uling duang lemeng I Bojog Irengan ané ngusak-ngasik tetamanan puri tusing tuwun uling punyan kayuné tegeh turin gedé. Suba liu juru borose mongkod ngalih menek, nanging tusing nyidang neked di muncuk kayuné. Nengil-nengil I Yuyu lantas megaang mongkod punyan kayuné. Tusing ada ané urati, disubané I Yuyu ngerepe di carang-carang kayuné mara panjake bengong turin heran.

"To tingalin, ada Yuyu mongkod ngerepe di punyan kayuné keto", munyin juru borose ané ngetarang I Yuyu mongkod kayu.

"Mih Dewa Ratu Agung, sing matilesan raga, buron cerik masih milu sayemwara. Pajalanné gen ngeridip, kudiang lakar ngejuk bojog. Hahahaha, ada-ada gen."

"Mih, sajan belahan pané belahan paso, celebingkah betén biu. Ada kené ada keto, gumi linggah ajak liu, kayang yuyu milu sayemwara, hahahaha, lucu lucu", keto juru borose ngewalek.

Yadiastun ngeridip, nanging I Yuyu ané maawak bunter cerik ento nyidang neked di tongos Bojog Irengan mengkeb. Dugas ento I Bojog Irengan sedeng pules. Geris-geris ngerok tusing nawang bayané nibenin. Jani ba galah melah ngejuk I Bojog Irengan, keto kenehné I Yuyu. Juru borose di betén setata nyulengek ka punyan kayuné. Makasami nyantosang i bojog galak pacang ngmatiang tur ngerecah bangkenné I Yuyu.

Tusing makeloné, tan paada ané narka, I Bojog mabulu selem ento ulung ka telabahé. Makejang masuryak, lantas macebur milu ka telabahé. Nanging boya bangkené I Yuyu karecah olih Irengan tepukina di telabahé. Sawalikné I Yuyu ngapit baongné I Bojog mabulu selem. Mirib bojoge ento tangkejut baongné kapit yuyu lantas ulung mageblug ka telabahé. Ulian tusing bisa ngelangi, I Bojog ngemasin mati.

"Gelah nyerahang kebo matanduk emase ené tekéning cai, mapan cai suba nyidang ngalahang i bojog", runtuh wacanan Ida Sang Prabu ri kala nyukserahang hadiahe tekéning I Yuyu. Makejang panjake di Puri Badrasakarana masuryak girang nyingakin Ida Sang Prabu garjita ring kayun. Pamekas bojog mabulu selem ané ngusak-ngasik taman sari suba ngemasin mati. Semitan Ida Sang Prabu miwah panjak idané egar, bungah. Makasami angob nyaksiang I Yuyu ané wanen turin dueg nyidang ngalahang bojog mabulu selem.

Tusing makeloné, panjake ané mapunduh di bencingah puri kedek ngakak. "Tingalin to. Jeg lucu sajan icang nepukin unduke jani. To tolih, I Yuyu ngedéng kebo matanduk emas".

Sing kodag-kodag liangné I Yuyu mapan man hadiah ané kaaptiang. Ia ngénggalang ngedéng keboné. Ia jejeh yéning keboné leb utawi kajarah olih i manusia. Jani itunganné negulang keboné di umahné. Nanging lacur, kebo maawak gedé ento tusing nyidang macelep ka umahné I Yuyu. I Kebo makalé, tan panyelapang tunduné I Yuyu kaenjekin.

Brakkkk.... I Yuyu pingsan.

Aget, buin akejepné I Yuyu inget tekéning raga. Ngengsehang ia nengengang matané. Saget awakné ané bunter jani lempeh maimbuh tunduné cekok. Da bes gegirik tekéning hadiah ané gedé turin mael, Yuyu Sujatiné hadiah totonan tusing maguna buat cai, keto silih tunggil juru borose ngamigmig sambilanga nureksain codet di tunduné I Yuyu. Codetané ento marupa tapak batis kebo. Uling sekat ento, tunduné I Yuyu codet utawi cekok.

Pustaka[uah | uah wit]

  1. Blog, Diantari's (Rabu, 15 Oktober 2014). "DIANTARI'S BLOG: Satua Tantri (I Yuyu Maupah Kebo Matanduk Mas)". DIANTARI'S BLOG. Kaaksés 2021-03-30. Check date values in: |date= (help)
  2. Suwija, I Nyoman; Darmada, I Madé; Rajeg Mulyawan, I Nyoman (2019). Kumpulan Satua (Dongeng Rakyat Bali). Denpasar, Bali: Penerbit Pelawa Sari. pp. 5–7. ISBN 978-602-8409-78-0.