Dukuh Janggaran

Saking Wikipédia


Dukuh Janggaran
Satua
AranDukuh Janggaran
Data
NegaraIndonésia
WewidanganBali

Satua Dukuh Janggaran (aksara Bali: dukuḥ​jaŋgaran·) inggih punika silih tunggil satua Bali.[1][2]

Daging satua[uah | uah wit]

Kacrita I Macan nglelana masusupan di tengah alasé. Saget tepukina I Sampi mategul di punuan kayuné. I Macan matakon, “Ih iba Sampi, dadi iba dini mategul? Nyén ané negul iba? Sing pesan iba ngelah jengah, yan amonto awak ibané gedé siteng, tanduk ibané lanying nyapnyap”.

I Sampi masaut alon, “Ih Macan, eda iba bani langah masuang munyi. Waké mula padreben dané dukuh jangaran. Dané kasub sakti luih dini di guminé. Tusing ada anak nyamanin buat kawisesan danéné”.

I Macan banggras nyaurin, “Kénkén orahang iba, I janggaran sakti luih mawisesé, keto? Nah waké pang tandingina. Amoncen kawisesané? Ané jani dijé ia nongos, I Janggaran? Orahin waké! Lakar uluh waké ukud-ukudan”.

“Kénkén Macan, bas kaliwat jumbuh ibané ngraos Yén pradané dané miring petan ibané sing bunggan dané duka. Pedas iba lakar kabasmi dadi abu. Dané jani sedekan ngirisin, makarya tuak”.

Mara keto, jeg magebras I Macan magedi tusing matolihan, nyujur punyan jakané. Neked ditu lantas ia ngoyong betén jakané ngantiyang. Matannyané barak, giginnyané rangap tur lanying nyapnyap, sarwi ngelur, “Ih iba, ané madan Dukuh Janggaran, ané kasub sakti mawisesa? Yén saja iba luih sakti ené waké ratun alasé papagin! Sing buungan iba lakar mati sarap waké. Amah-amahan wakené mula manusa sakti. Sedeng melahé iba ada dini. Nah, dong énggalang tuunang ibané”.

Dané Dukuh nolih laut nyaurin, “Uduh iba Macan, saja pesan uka munyiné ibané. Waké mula sentana Dukuh sakti. Tusing ada anak bani lakar nandingin kawisesan gelahé dini di guminé. Saling ka iba marupa buron siangan iba lakar basmi dadi abu. Yan saja iba purusa, antos gelah betén. Eda iba tuna yatna. Kukuhang idep ibané, éda iba malaib yan suba pesu kawisesan wakené!”

“Ih Dukuh, eda liu iba mapeté. Waké tusing ja lakar magingsir. Enggalang edengang kawisesan ibané, apang janten tepuk waké! Kénkén goban kawisesan ibané?” Kéto munyiné I Macan banggras.

Dané Dukuh Janggaran nyaurin, “Uduh Macan, gelah tonden andel tekén iba satia, nah jani tegul awak ibané tekekang di punyan kayuné, apang eda iba malaib pradenekawisesan wakené pesu. Ento ané ngawinang keneh gelahé sumangsaya”.

I Macan masaut, “Eda Dukuh sumangsaya! Jani waké negul awak wakené dini”.

I Macan lantas negul dewekné di punyan kayuné. Tegulané suba tekek pesan. Dané dukluh nyingak I Macan suba mategul mabbrigu, lantas dané tedun ngaba pangiris maara suud masangih. Gobané ngredep mangan pesan.

Dané Dukuh lantas maekin I Macan saha ngomong, “Nah ené suba pajenengan gelahé ané lakar nyabut urip ibané. Pangiris wakené mula paican ida batara. Ené iwasin tejané dumilah. Jano dengengang matan ibané, sing buungan iba lakr gorok wake”.

I Macan jejeh tan sipi, awakné ngetor, gobané kembang lemelem, lantas nyumbah-nyumbah nunas urip, “Titiang kapok, titiang tan purun ring Jeroné. Satereh titiangé kawekas neneten purun Méncanen Jero Dukuh. Ampurayang atur titiangé katelanjok. Ledang Jeroné ngurip titiang!”

Dané Dukuh kapariangen aturnr I Macan lantas ngelesin talinnyané. I Macan macepol saha ngaturang bakti, “Jero Dukuh, titiang ngelunsur mapamit, jaga ngrereh bebuktian”. Kéto aturnyané lantas masusupan di alasé.

Critayang di jalan tepukina I Jaran sedek ngamah padang. I Macan maekin lantas mamunyi, “Aduh sedeng melaha I Jaran katepuk. Apa ané anggon waké ngilangang basing layah sajaba iba ngmah waké?”

I Jaran nyauri, “Waké tusing liu raos, yan suba dané Dukuh Janggaran ngelugrain, waké ngisinin pangadih ibade”. Mara keto raos I Jarané, I Macan agé nyujur linggih dané Dukuh Janggaran.

Tan crityang di jalan, énggal I Macan teked di Jeron dané Dukuh. Dané Dukuh sedekan malinggih di amben jeroné.

I Macan ngaad, sarwi ngaturang bakti, “Inggih jero Dukuh, titiang rauh wantah nelunsur sewecan jeroné. Buron sané encen dados baksa titiang?” dané Dukuh ngandika, “Uduh iba Macan ané dadi baksan iba buroné ané malaksana corah, ané kena upadrawa. Yan ada anak malaksana sadu, tusing pesan dadi baksan iba”.

I Macan ngeka daya laut matur, “Inggih jero Dukuh rauh titiangé ngturang ipian. Titiang ngipi ngamah ipun I Jaran. Dados punika laksanayang?” Jero Dukuh nyawis “Nah yan keto ipian ibané, dadi ya I Jaran tadah iba,ento suba nemu karma”.

Mara keto pangandikan dané jero Dukuh masepan-sepan I Macan mapamit ngalih I Jaran. Sing mekelo di jalan tepukina I Jalan ngmah padang di sisin jalané. “Sedeng melahé iba Jaran ada dini. Waké suba maan tangkil ring dané Dukuh sakti. Ané jani payu amah waké, sawiréh suba kalugryang olih dané Dukuh”. Kéto abetné I Macan. I Jaran tengkejut ningeh munyiné I Macan keto. Peluhné matah-matah pesu membah, lantas ngomong, “baang waké galah lakar nunasang ring dané Dukuh!”

“Nah kema énggalang iba tangkil!” I Jaran nyerucut majalan tangkil ring dané Dukuh Janggaran.

Gelisang cerita, énggal I Jaran teked di purin dané Dukuh.

Dané Dukuh kenyem sarwi ngandika, “Uduh Jaran apa alih iba teka mai?”

“Jero Dukuh napi iwang titiangé dados titiang kapicayang dados tetadahan ipun I Macan?”

Dané Dukuh ngandika, “Kené ento Jaran, iba suba kaipiang ban I Macan dadi tedahannyané. Ento seba nemu karma adané, mawinan iba paicayang gelah tekén I Macan” I Jaran gobané celong, laut ipun mapamit.

Di jalan ia kacunduk tekén I Lutung. “Uduh iba Jaran dadi iba ngeling, Kénkén ento unduké?” keto I Lutung matakon. I Jaran nyaurin sambilanga ngeling, “Apa keman wakené tekén iba, waké lakar kabaksa baan I Macan. Dané Dukuh Janggaran suba ngelugrahang. Waké suba kaipiang dadi tetandahan I Macan”.

I Lutung nyautin, “Eda iba sebet jani waké tangkil dané jero Dukuh. Nah yan iba sadia idip apa upahné?”

I Jaran masaut, “Waké lakar mondong iba, tur apang tuara belas masawitra”.

I Lutung nyerucut ké jeroan dané Dukuh Janggaran, lantas negak samping sakané. Dané Dukuh sedekan sirep malingkuh. Suba dané Dukuh matangi, I Lutung magelebug nungkruk di ajeng dané jero Dukuh. Jero Dukuh ngandika, “Kénkén iba Lutung dadi ulung?”

I Lutung matur manis, “Inggih jero Dukuh titiang pules sané wau ngipi seken pesan. Titiang ngipi mabuncing ring jero Ayu, okan jero Dukuhé. Sané mangkin titiang nunas mangda jeroné lédang micayang I anak ring titiang, duaning wantah sampun nemu karma!”

Dané Dukuh Janggran engsek lantas ngandika, “Ih Lutung, sing perah anaké ngugu ipian. Dija cai nepukin tutur buka keto?”

I Lutung makenyir sarwi matur, “Titiang manggihin conto, ipun I Macan pacang nandah I Jaran malarapan saking ngega daging ipian. Punika sané tulad titiang. Yan durus I Jaran padem titiang durus mabuncing ring jero Ayu”.

Dané Dukuh gelis ngandika, “Ih Lutung, alih énggalang I Macan apang tangkil mai”.

I Lutung mapamit énggalang laut ngalih I Jaran. Tusing makelo ia masusupan tepina I Jaran. “Ih Jaran kema alih I Macan ajak tangkil ring dané jero Dukuh!”

I Jaran ngencolang ngalih I Macan. Tepukina I Macan batan kayuné ngetis. “Uduh iba Macan jalan tangkil ka puri dané jero Dukuh, ditu pragatang prakarané!” Kéto Abetné I Jaran.

Ajak dadua lantas tangkil ring dané jero Dukuh. Dané Dukuh ngandikal, “Uduh iba Macan, buungan nadah ia I Jaran wireh tusing ada sastra ané mungguh di tuturé, ané lakar nyalang ipian”. Ajaka dadua mapamit lantas buin masusupan ka alasé.

Pustaka[uah | uah wit]

  1. Suwija, I Nyoman; Darmada, I Madé; Rajeg Mulyawan, I Nyoman (2019). Kumpulan Satua (Dongeng Rakyat Bali). Denpasar, Bali: Penerbit Pelawa Sari. pp. 5–7. ISBN 978-602-8409-78-0.
  2. Suwija, I Nyoman; Darmada, I Madé; Rajeg Mulyawan, I Nyoman (Séptémber 2019). "Laporan Final Hasil Penelitian Dasar: Inventarisasi Tradisi Lisan Dongeng Bali, Penulisan Ceritanya, dan Analisis Nilai Pendidikan Karakter" (PDF). repo.ikippgribali.ac.id. Kaarsipin saking versi asli (PDF) tanggal 2021-01-22. Kaaksés 17 Januari 2021.