Tari Tumbu Tanah

Saking Wikipédia


Tari Tumbu Tanah.

Tari Tumbu Tanah (aksara Bali: taritumbutanaḥ) inggih punika tari tradisional khas krama Arfak sané meneng ring Manokwari. Tarian puniki taler mawasta Dansa Tumbu Tana, tur tarian ular, krana tarian puniki barisanyanné mawentuk lelipi sané melilit ring punyané. Tari Tumbu Tanah ketahnyané kalaksanayang antuk nganggra acara-acara sané penting, sakadi nyanggra tamiu saking wewengkon krama Arfak sané lianan, ri tatkala menang ring perang, miwah nyanggra upakara pawiwahan. Tari Tumbu Tanah kaanggén jati raga ring krama Arfak, krana makasami gerakannyané formal, gending pengiring, alat musik, miwah aksésoris sané kaanggén kadadosang ciri khas krama Arfak sané mabinayan sareng tari suku lianan sané wénten ring wewengkon Papua.

Lelintihan Tari Tumbu Tanah[uah | uah wit]

Krama Arfak utawi Mnu Kwar sané meneng ring wewengkon Manokwari, kakapah dados pat sub-wong, inggih punika wong Hattam, wong Sough, wong Moile, miwah wong Meyakh. Makasami wong punika madué kesenian tari sané pateh, inggih punika Tari Tumbu Tanah. Krama irika ngawastanin tarian puniki Tari Tumbu Tanah krana, krama irika ngabaosang nganggén basa sané malianan. Wong Hattam ngawastanin Ibihim, wong Moile ngawastanin Isim, wong Meyakh ngawastanin Mugka, tur wong Sough ngawastanin Manyohora. Tari Tumbu Tanah kalaksanayang masal tur sané ngigelang nénten wénten wates jumlahné. Tari punika prasida kaigelang olih makasami krama irika. Nika mawinan tarian puniki kaigelang olih anak sané kantun cerik ngantos anak sané sampun lingsir.

Tetujon Tari Tumbu Tanah[uah | uah wit]

Krama Arfak manadosang Tari Tumbu Tanah dados jati raga sané mawit saking nenek moyangnyané. Krama irika maosang indik gerak, baris, musik, miwah aksésoris ring Tari Tumbu Tanah marupa ciri khas krama Arfak sané ngranayang malianan sarenga tarian ring wawengkon Papua sané lianan. Yéning wénten anak sané miragi utawi ngetonin Tari Tumbu Tanah puniki, pastika anak punika uning, tari punika kalaksanayang olih krama Arfak. Tari Tumbu Tanah puniki patut kaigelang olih akéh krama, minakadi dasa diri. Nika kadadosang cihna indik krama Arfak nénten prasida urip padéwékan. Ring krama punika urip sareng-sareng, punika nyihnayang krama irika sakadi kulawarga sané raket manyama braya. Tari puniki taler kadadosang cihna astiti bhakti majeng ring Tuhan miwah para leluhur sané sampun ngicénin kerahayuan, ajeng-ajengan, miwah menang ring perang. Krama Arfak ngalaksanayang upakara ngajeng sareng-sareng sané mawasta cintakuek. Tradisi puniki kaanggén antuk ngerumaketang krama irika.[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10][11][12][13][14][15][16][17][18][19]

Cutetan[uah | uah wit]

  1. Hastanti & Yeny 2009, p. 23: "(...) Mereka memiliki seni tari dan lagu yang sama yaitu Tumbu Tanah".
  2. Kondologit & Sawaki 2016, p. 96: "(...) Misalnya orang Hattam menyebutnya dengan nama Isim, sedangkan orang Meyakh menyebutnya Mugka dan orang Sough menyebutnya Manyohora. Sehingga untuk mempermudah penyebutan tarian ini maka masyarakat Arfak menggunakan bahasa Indonésia dengan menyebutnya tarian Tumbu Tanah, juga agar dapat dimengerti oleh masyarakat lain".
  3. Indonésia Kaya (2019-01-01). "Menelusuri Sejarah Peradaban Papua di Pulau Mansinam". Indonésia Kaya (Eksplorasi Budaya di Zamrud Khatulistiwa). Kaaksés 2019-04-04.
  4. Ariefana, Pebriansyah (2016-02-05). "Masyarakat Peringati 161 Tahun Injil Masuk Papua". Suara.com. Kaaksés 2019-05-04.
  5. Assa & Hapsari 2015, p. 35: "Tidak dapat disangkal bahwa akibat kontak dengan budaya lainnya, terutama dengan mereka yang senantiasa menggunakan bahasa Indonésia sangat mempengaruhi masyarakat Arfak untuk dapat menggunakan bahasa Indonésia, khususnya dialek Melayu Timur. Masyarakat Arfak menggunakan bahasa Indonésia untuk mempermudah menyebut tari Tumbu Tanah. Di sisi lain, penyebutan tersebut digunakan agar tarian ini dikenal oleh masyarakat lain".
  6. Kondologit & Sawaki 2016, p. 41-42: "Tentang asal-usul atau cerita rakyat yang menjadi acuan untuk menelusuri asal-usul, keturunan, dan persebaran orang Arfak, serta tari Tumbu Tanah, beberapa mite dan legenda telah dituturkan dari generasi ke generasi. Cerita rakyat utama yang menjadi acuan tidak terlepas dari mitologi Legenda Jambu Mandjatan di Kampung Ndui, yang mengisahkan indik tersebarnya orang Arfak setelah konflik penguasaan buah jambu (...)"
  7. Kondologit & Sawaki 2016, p. 43: "Dalam kisah ini selanjutnya mengatakan bahwa terdapat dua kelompok besar yang sangat sentral pada masyarakat Arfak. Kelompok besar pertama yang bergerak menuju daerah Anggi menurunkan masyarakat berbahasa Sough yang memiliki banyak nama keluarga atau klen. Sedangkan kelompok besar satunya pergi ke timur laut (Minyambouw) menurunkan masyarakat berbahasa Hattam. Kedua kelompok tetap hidup bersama saat ini dan menempati wilayahnya masing-masing (...)"
  8. Kondologit & Sawaki 2016, p. 97-98: "Setelah berpisah sekian lama, ada keinginan untuk dapat hidup secara bersama-sama lagi, maka diadakanlah pesta makan oleh suku Hattam dan mengundang beberapa suku lain yang tersebar di wilayah-wilayah lainnya (...)"
  9. Kondologit & Sawaki 2016, p. 98-99: "Pada waktu itu juga selain melompat diiringi oleh suara teriakan sebagai ungkapan perasaan bahagia atau senang, kemudian di dalam kebahagiaan tersebut salah seorang dari mereka mulai melantunkan syair-syair terima kasih kepada tuan rumah yang telah menyiapkan makanan (...)"
  10. Papua Untuk Semua (2015-06-07). "Dansa Tumbu Tana, Tarian dari Suku Arfak yang Kian Terkenal". Papua.us. Kaaksés 2019-04-05.
  11. Sobat Budaya (2020-05-18). "Tari Tumbu Tanah". Perpustakaan Digital Budaya Indonésia. Kaaksés 2020-05-31.
  12. Mampioper, Dominggus (2015-05-08). "Dansa Tumbu Tana dari Arfak, Papua Barat". Tabloid Jubi. Kaaksés 2019-04-05.
  13. Greeners (2015-07-03). "Burung Namdur Polos, Si Arsitek Bersayap". Greeners. Kaaksés 2019-04-22.
  14. Lulu M. (2019-02-02). "Tarian Papua Barat". Budaya Lokal. Kaaksés 2019-04-05.
  15. Bestari, Fardi (2018-04-12). "Melihat Alat Musik Tradisional Pikon dari Wamena Papua". Tempo Media Group. Kaaksés 2019-04-22.
  16. Shaumi, Farah (2015-02-10). "Pikon". Perpustakaan Digital Budaya Indonésia. Kaaksés 2019-04-22.
  17. Kusuma, David (2018-11-30). "Tas Noken, Mahakarya Mama Papua yang Telah Mendunia". Tribun Manado. Kaaksés 2019-04-22.
  18. Kumparan (2018-01-11). "Mengenal Noken: Tas Buatan Mama dari Bumi Cendrawasih". Kumparan. Kaaksés 2019-04-22.
  19. Abi, Faiz (2019-02-02). "Noken Papua yang Berasal dari Raja Ampat dan Wamena Ternyata Berbeda". Phinemo. Kaarsipin saking versi asli tanggal 2022-10-27. Kaaksés 2019-04-22.

Pustaka[uah | uah wit]

Buku

  • Kondologit, Enrico Yory; Sawaki, Andi Thompson (2016). Tarian Tumbu Tanah (Tari Tradisional Masyarakat Arfak di Kabupatén Arfak, Provinsi Papua Barat). Yogyakarta: Balai Pelestarian Nilai Budaya Papua dan Amara Books. ISBN 978-602-6525-10-9.
  • Frank, Simon Abdi K. (2012). Arsitektur Tradisional Suku Arfak di Manokwari. Jayapura: Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan, Balai Pelestarian Nilai Budaya Jayapura, Papua Kerjasama dengan Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan, Pusat Studi Kawasan Perdésaan, Universitas Cenderawasih, Jayapura, Papua. ISBN 978-602-7980-01-3.
  • Koentjaraningrat, dkk (1994). Irian Jaya: Membangun Masyarakat Majemuk. Jakarta: Penerbit Djambatan. ISBN 978-979-4281-70-3.
  • Assa, Veibe Ribka; Hapsari, Windy (2015). Peranan Perempuan Hattam dalam Beberapa Aspek. Yogyakarta: Balai Pelestarian Nilai Budaya Papua dan Kepel Press. ISBN 978-602-3560-62-2.

Jurnal

Esai

Pranala luar[uah | uah wit]