Sesonggan

Saking Wikipédia
Aksara Latin
     

Sesonggan (aksara Bali: sĕsoŋgan·) inggih punika saking kruna 'ungguh', sané mateges linggih, genah, wiadin nongos. Kruna ungguh polih paweweh merupa pangiring (akhiran) "an", dados ungguhan sané mateges janji utawi pati. Kruna ungguhan kasandiang dados unggwan. Sajeroning pangucapan kruna unggwan puniki dados unggan. Selantuir ipun kruna unggan puniki polih pangater (awalan) "sa" dados saunggan, taler kasandiang malih dados songgan. Kruna songgan puniki kadwipurwayang dados sesonggan.[1]

Sesonggan puniki sakadi pelambang kahanan kalih polah jadma, sané kaimbangang ring kahanan kalih polah barang wiadin buron. Umpami: "bedug pengorengan". Pengorengan punika wantah wangun utawi kawéntenan ipun sakadi punika bedug, meweh antuk ngelegang mangda asah (lurus/datar). Dados ipun suksmannyane: kaucapang ring anak sané kalintang bengkung tur sigug, nenten dados ajahin.

Conto[uah | uah wit]

Ring sor puniki wénten conto sesonggan, luir ipun:

  • Abias pasih. Suksmanipun: nénten keni utawi nenten sida antuk ngawilangin katahipun biase ring pasih.
  • Aduk sera aji kéténg. Suksmanipun: umpami ring désa wénten krama diastun wantah adiri sané malaksana kaon utawi jele (inggih nika memaling, demen miyegan, miwah sané lianan), sinah maka sami ring désa punika kaucap kaon. umpami ring désa wénten krama diastunipun adiri sané melaksana kaon utawi jele (inggih nika memaling, demen miyegan, miwah sané lianan), sinah maka désa kaucap kaon utawi jele rauh ring adan désané teler kaon/jele.
  • Blakas mangan di pisaga. Suksmanipun: sakadi anake madué pianak muani siteng tur anteng, sakewanten ipun magenah ring pisaga.
  • Buka gowaké ngadanin ibané. Suksmanipun: kaucapang ring anake sané sombong, nyapa kadi aku.
  • Buta tumben kedat, suksmanipun: sakadi anake sané pecak tiwas, kasuen raris ipun sugih, pramangkin ipun sombong, ngagu tur jerbu ring timpal miwah nyama braya.
  • Cacotek sambungin layur, suksamnipun: sakadi anake sané ngorta ring timpalipun, raris malih ipun ngortayang ring anake lianan.
  • Calep calung, suksmanipun: kaucapang ring anake sané seneng ngidih ajengan utawi ajeng-ajengan ring pisaga.
  • Cenik cenikan punya sotong, ngalesne pasti, suksmanipun: sakadi anake pakatenipun madewek alit tur berag, kewanten kereng tur sasa ngambil pakaryan.
  • Dana tan kapariangkenan, suksmanipun: Sakadi anake sané matetulungan kalih mapawehweh timpal, kewanten sang katulungin wiadin kawehin punika nenten nyuksemayang.
  • Dawa papahne liu slepanne, suksmanipun: yéning anake sue maurip, sinah sampun akeh sané polih rasanin indik suka miwah dukane.
  • Dayane manggul gambang, suksmanipun: sakadi anake sané ngarereh (nglamar) pakaryan mawetu bingbang manahipune.
  • Degag delem, suksmanipun: kaucapang ring anake sané degag, ring genahe suung ipun ngapak-ngapak ngaku wanen, sakewanten yéning sampun wénten musuh ipun ajerih, makiles mlaib.
  • Dewa rauh ubetin jelanan, suksmanipun: Sakadi anake sané pacang ngamolihang kabagian utawi ageng, kewanten ipun ten nyak nampi kabagian punika.
  • Dija kadena langite endep, suksmanipun: Sakadi anake sané mamilih genah wiadin pakaryan, sané kasengguh becik pacang ngwehin kasukan, sujatinipun ring dija ugi genahe pateh.
  • Duk masanding api, suksmanipun: sakadi anake sané mamusuh-musuhan raris ganahipun matampekan, iwang akidik janten dados rebat/uyut/iyeg.
  • Etuhan tekén kulit tingkihe di duur temboke, suksmanipun: Sakadi anake sané tiwas nektek, utawi sakadi anake sané pongah juari nenten madué kimud.
  • Galak-galak di abu, suksmanipun: sakadi anake sané wanen sajeroning pekarangan kemanten, kewanten yéning sampun lintang ring pakarangan ipun getap pasti.
  • Galak-galak di guwungan, suksmanipun: sakadi anake sané wanen sajeroning pekarangan kemanten, nanging yéning sampun lintang ring pakarangan ipun getapne pasti.
  • Gancang grogo, suksmanipun: sakadi anake sané gelis-gelis ngambil pakaryan sané durung uninginipun, kalih nenten nyak mataken, pamuput dados iwang.
  • Gangsaran tindak kuangan daya, suksmanipun: kaucapang ring anake sané kakenken ngarereh barang, durung tatas antuk ipun miragi, gelis-gelis sampun mamargi, pamuput nenten kauningin napi-napi sané karereh.
  • Gedé ombak gedé angin. Suksmanipun: ri tatkala ngaruruh pangupa diri, ageng polihang, ageng taler baya sané kapanggih.
  • Jadma es tabia, wiadin nyem lalah, suksmanipun: kaucapang ring anake sané gendeng-gendengan.
  • Jeg nglalu mabading guling. Suksmanipun: anake sané magedi nylengseng tan makaukan utawi macapatan
  • Jengah ngahngah kadi kanyahnyah. Suksmanipun: Anak sané mautsaha mangda mikolihang napi sané kaaptiang, nenten ja ipun pacang ajerih.
  • Juragan seprahu, suksmanipun: kaucapang ring anake sané ngerob ngangge pengangge ngajak timpal ipun saling saluk.
  • Kadi layangan kirangan angin. Suksmanipun: Bayun anake sané enduk.
  • Kadi dongkang pacang nyimbuh. Suksmanipun: Anake sané kaliwat brangti, mataki-taki ngametuang rasa pedih ipun.
  • Kadi surya kemkem gulem. Suksmanipun: Porem anake sané sungsut ring manah.
  • Kamus majalan, suksmanipun: kaucapang ring anake sané pradnyan tur sampun weruh ring makudang-kudang basa.
  • Katanjung di mata, suksmanipun: sakadi ring anake sané marasa ring dewek iwang ring timpal, raris matemu ring timpalipune punika, mawinan ipun kimud tur kabilbil.
  • Kuluk ngongkong tuara ngutgut. Suksmanipun: kaucapang ring anake sané sida mawicara manten (ngomong saja), nanging nenten wénten pakaryanné utawi tindakanne.
  • Kutal-kutil ikut céléng. Suksmanipun: kaucapang ring pakaryan sané rasané aluh, sakewanten sujatiné nak meweh yen kalaksanayang.
  • Liep-liep lipi gadang. Suksmanipun: kaucapang ring anake sané ring pangarepné jemet pisan, sakewanten sujatinné ipun anak sané nenten becik/jahat.
  • Makuwus kadi kuwungan ombak segara kidul. Suksmanipun: Uyut pisan
  • Ngajahin bébék ngelangi. Suksmanipun: kaucapang ring anake sané mapi-mapi ngajahin anak sané sampun wikan utawi duweg.
  • Ngrebutin balung tan paisi. Suksmanipun: ngrebutin brang nenten wénten isiné utawi barang sané nenten malih maguna.
  • Ngentungan uyah ke pasih. Suksmanipun: kaucapang ring anake sané mapi-mapi ngicenin barang utawi artha ring anak sané sampun sugih.
  • Paid bangkung, suksmanipun : sakadi anake sané makurenan, raris sané lanang nyerodin, nongos ring umah sané luh (luhipune).
  • Parajurit temal matatu makirig saking kalangan siat. Suksmanipun: Anake sané sampun masatya nanging ri tatkala nemu baya jeg jejeh ipun.
  • Panes jagate mangentak-entak. Suksmanipun: Panes miwah tuh.
  • Pancoran matatakan batu, suksmanipun: sakadi anake sané tiwas nampekin anake sané sugih sané dana tur goroh, ring akidik-kidike taler polih mismisan wiadin leledanipun.
  • Pitik mlali di ketungane, suksmanipun: sakadi anake sané dados buruh, raris polih genah ring gemuhe, sinah ipun bagia.
  • Taluh apit batu. Suksmanipun: kaucapang ring anake sané magenah ring genahe sané sukil/keweh, singsal agulikan pacang nemu baya.
  • Togtog titihang, suksmanipun: nundung anak pramangkin nenten dados sangkenang.
  • Yeh ngrocok sinah tukade daken, suksmanipun: kaucapang ring anake sané sombong akehan raos, nanging akidik tindakne, maciri anak belog.

Pustaka[uah | uah wit]

  1. "Kumpulan Basita Paribasa (Peribahasa Bahasa Bali)". pendidikanbahasabali.blogspot.com (ring Indonesia). Kaaksés 2020-04-05.