Sesenggakan

Saking Wikipédia

Sesenggakan (aksara Bali: sĕsĕŋgakan·) puniki pateh sakadi ibarat (basa Indonésia). Sesenggakan, linggaipun "Senggak", suksemanipun "Singguk" utawi "Sentil" antuk raos. Senggak polih pangiring "an" dados senggakan, kadwipurwayang dados "Sesenggakan" ngintar basa (kata ungkapan), tegesipun "Babinjulan" makardi ica sang miragi utawi mireng, semalih makardi jengah tur sebet sang kaanggén sesenggakan, antuk keni kasentil manahipun.

Sesenggakan puniki sakadi palambang utawi sesimbing indik kahanan kalih polah janma sané kaimbangan ring kahanan kalih polah buron utawi barang, upami:

Wenten anak mawasta I Balag. Sabilang sangkep ring banjar ipun kiap, nguyuk-uyuk ngengkis raris pules. Indik I Balag puniki raris anggéna sasenggakan ring banjaripune. Yen wénten murid kiap nguyuk ring sekolahan, raris kaucapang antuk timpalipune sakadi I Balag. Yening murid punika kalih I Balag miragi dewekipune kaanggén sesenggakan, janten ipun jengah wiadin sebet kabinjulin.

Sesenggakan puniki taler sakadi sesonggan, kewanten binanipun sasenggakan puniki satata kariinin antuk kruna "Buka", tur wénten sané sakadi sampiran ipun. Lengkarane sané riinan dados giing (sampiran), sané apalet pungkuran dados katerangan polah wiadin kahanan, raris kalanturang antuk suksemanipun. Ring asapunipune nenten perlu malih dagingin suksemanipun, antuk sampun terang artinipun.[1]

Conto[uah | uah wit]

Puniki wénten makudang-kudang imba utawi conto sesenggakan luiripun:

  1. Buka bantené, masorohan; suksemanipun: sakadi anaké sané madué perusahaan, wantah ngutamayang panyamaanipuné kewanten makarya irika.
  2. Buka bangken gajahé, joh-joh mabo; suksemanipun: sakadi anaké sané mapangkat ageng utawi anak sané sugih, yéning katiben antuk sengkala, ortinipuné maideh-idehan rauh ka jaba kuta.
  3. Buka batun buluané, nglintik tuah abesik; suksemanipun: kaucapang ring anaké sané nenten madué nyama wiadin timpal, wantah ipun padidian.
  4. Buka bé banoné, dawanan bungut; suksemanipun: sakadi anaké sané demen nuturang wiadin ngraosang omong timpal ring anak lian.
  5. Buka benangé, kadung suba macelebang; suksemanipun: sakadi anaké sané kadung ngambil pakaryan, nyalah-nyalah yéning ipun makarya nenten jantos puput.

Ring sor puniki wantah makudang-kudang conto sesenggakan.

  1. Buka besiné tekén sangihané, pada apesne; suksemanipun: sakadi anaké sané mapakarya, sang nalih miwah sang sané kadalih, janten sami katahipun nelasang prabeya.
  2. Buka bikulé, ngutgut sambilang ngupinin; suksemanipun: sakadi anaké sané madaya kaon wiadin corah, seka kidik ngambil barang-barang timpalipuné, kewanten ipun mapi-mapi nulungin.
  3. Buka becicané ujanan, nguci; suksemanipun: sakadi anaké sané ngucekcak ngomong nenten karwan tuktuk bongkolipun.
  4. Buka bikulé pisuhin, sumingkin bejit; suksemanipune: sakadi anaké alit-alit kual, yéning ajahin wiadin glemekin ipun sumangkin kual.
  5. Buka bukité ejohin, katon ngrawit; suksemanipun: sakadi anaké pakantenan ipun saking doh jegeg utawi bagus, kewanten wawu tampek tlektekang ipun bodo, muanipuné burik.
  6. Buka cicingé ngongkong, tuara pingenan nyegut; suksemanipun: sakadi jadmané sané degag ngaku wanen, kewanten jatinpuné getap.
  7. Buka dedaluné, kampid baan nyilih; suksemanipun: sakadi anaké sané ngango bungah becik-becik, kewanten jatinipun panganggé punika makasami antuka nyelang.
  8. Buka dangap-dangapé, gedé-gedé kayuné ogara; suksemanipun: sakadi anaké sané gemba katunan bayu miwah gelar (arta), nagih ngambil pakaryan sané ageng kalih akeh pacang nelasang prabeya.
  9. Buka entikan oongé, ngulah pesu; suksemanipun: sakadi anaké sané ngomong ngawag-ngawag, sané nenten madasar antuk papineh.
  10. Buka goaké, ngadanin ibane; suksemanipun: sakadi anaké sané corah raris nuturang maling (maling teriak maling).
  11. Buka jagungé, gedénan ati; suksemanipun: kaucapang ring anaké sané sombong tur degag, ngaku wanen utawi sugih.
  12. Buka jangkriké, galak di bungut; suksemanipun: sakadi anaké sané galak (gati) di omong, kewanten nenten purun ngalaksanayang.
  13. Buka kamben madaré, liunan bikas; suksemanipun: sakadi anaké sané belog ajum parisolahipun tan anut ring tata krama.
  14. Buka kamené uwek jaitin, munjuk benang tuna aji; suksemanipun: sakadi anaké sané madué umah tuduh, raris engsubina antuk upih tuduhipuné ical kewanten pakantenan ipun kaon.
  15. Buka kambingé ngamah gendola, macueh-cueh; suksemanipun: sakadi anaké sané ngajengan sedah wiadin maanci, jantos marues-rues bibih ipuné barak.
  16. Buka kataké matindik, salah genah, suksemanipun: Sakadi anaké sané nenten uning nganutang payas dewek wiadin panganggo pakantenanipun tani asin.
  17. Buka kasumba Jawané, ngamahin, suksemanipun: Sakadi anaké sané kereng madaar kewanten mayus, nenten demen makarya.
  18. Buka lindungé uyahin, blangsah, suksemanipun: Sakadi anaké sané uyang paling nenten uning-uning nongos.
  19. Buka macané (mionge), ngengkebang kuku, suksemanipun: Sakadi anaké sané pradnyan (wikan), ngengkebang kepradnyanan (kawikanan).
  20. Buka macané, nakutin lawat, suksemanipun: Sakadi anaké sané marasa ring dewekipuné iwang wiadin corah, setata ipun mrasa congah wiadin takut tur kabilbil.
  21. Buka mlali api, mara ngasen kebus, suksemanipun: Sakadi anaké sané ngambil pakaryan sané sukeh tur madurgama, risampuné ipun sengkala wawu ipun mrasa.
  22. Buka makpak tebuné, ampsné kutang, suksemanipun: Sakadi anaké sané makurenan, ring kantun pangantenan, kalih sasuenné kantun bajang kasayangang tur kajungjung, risampuné tua tan mampuh kakutang.
  23. Buka naar bé né matah, nglawan-nglawanin, suksemanipun: Sakadi anaké sané kapaksa kakenken ngambil pakaryan sané nenten demenin wiadin nenten uningin ipun, punika mapuara nenten becik.
  24. Buka naar krupuké, gedénan kroakan, suksemanipun: Sakadi anaké sané ngaku wanen kalih jaga muputuang karya, sakewanten nenten wénten buktinipun nglaksanayang.
  25. Buka medil kapecité, gedénan bea, suksemanipun: Sakadi anaké sané ngambil pakaryan ageng kalih katah nelasang prabea, kewanten pikenoh kalih pikolihipun akidik.
  26. Buka nakep balangé dadua, maka dadua tuara bakat, suksemanipun: Sakadi anak sané mamanah bingbang akeh mangambil pakaryan wiadin nglamar pakaryan, pamuput makasami nenten keni.
  27. Buka negakin gadebongé, ngasa tekén jit belus, suksemanipun: Sakadi anaké sané ngrasa ring sikian iwang wiadin corah, dados ipun kimud utawi kabilbil (congah).
  28. Buka ngaé bajuné, sikutang ka raga, suksemanipun: Saluiring polah laksana kalih raos, marep ring timpal utawi anak lianan, patut dumun imbanganng ring raga becik miwah kaonipun.
  29. Buka ngalih bedigalé, ngadu sebeng, suksemanipun: Mangda uning i raga nyidra semu kalih laksana timpal wiadin anak sané darma wiadin krinyi utawi egar wiadin sebet.
  30. Buka ngenjekin ikut cicingé, mabalik nyaplok, suksemanipun: Sakadi i bapa ngenken i pianak ngrereh napi-napi, raris i pianak mabalik ngenken bapanipuné ngerereh punika.
  31. Buka ngetakang joané di batan umah, likad maideh, suksemanipun: Sakadi anaké sané kapingsalah ngamargiang kapatutan ring nyama wiadin panyaman sané sampun terang ipun iwang.
  32. Buka nyilsil kadelené, liunan pakpak kuangan gelekang, suksemanipun: Agengan pakaryan ring pikolihipun.
  33. Buka nyitsit tiingé, amis kecerikan, suksemanipun: Yadin amunapi kapatutan anaké sané alitan wiadin sané soran, yéning sané agengan kalih kuasa jaga nyisipang, janten ipun pasang sisip.
  34. Buka padiné misi nguntul, ané puyung nyeleg (sunggar), suksemanipun: Anaké sané pradnyan (wikan) alep tur meneng-meneng, kewanten anaké sané belog punggung tur sombong ngucekcak.
  35. Buka paeté, nagih getok, suksemanipun: Sakadi anaké sané belog tur nagih perintah kewanten mangda ipun makarya.

Pustaka[uah | uah wit]

  1. "Kumpulan Basita Paribasa (Peribahasa Bahasa Bali)". pendidikanbahasabali.blogspot.com (ring Indonesia). Kaaksés 2020-04-05.