Sapundu

Saking Wikipédia
Sapundu sareng kalih jadma ring ajeng ipun

Sapundu inggih punika saka antuk yadnya sané madaging ukir tradisional krama Dayak Ngaju ring Kalimantan Tengah, saka punika marupa patung-patung sané nénten madué parikrama sané teges, sakéwanten makéhan marupa manusa becik lanang utawi istri. Ketah nyané lakaran ipun nganggén taru ulin, utawi ring basa Dayak kasengguh taru tabalian.

Sapundu puniki silih tunggil piranti saking upacara Tiwah. Ring upacara punika sapundu kaanggén antuk ngiket beburon sané pacang kaanggén yadnya. Tiosan punika sapundu punika taler kaanggén antuk ngukur tegeh éndép nyané tingkatan sosial jadma ring satunggil seka krama. Ring sisi liyanan sapundu taler kaanggep madué kakuatan niskala miwah aji éksotime. Paindikan punika ngeranyaang akéh sapundu-sapundu sané kapaling antuk salanturné kaadol. Pinaka paripolah indik ngamaling miwah paadolan sapundu wantah kamenengang, sapunika katakutin nyabran rahina sisa sapundu-sapundu sané sampun maumur panyatusan warsa pacang ical.[1][2]

Pawigunaan[uah | uah wit]

Sapundu puniki dados pahan kabuat ring upacara Tiwah, ring upacara punika saka puniki dados genah ngiket beburon sané pacang dados yadnya, ring pamargin acara punika patut saka puniki kuat miwah kokoh mangda ritatkala beburon punika katumbak nénten je ngeléb utawi saka ipun nénten je runtuh, santukan punika kapilih taru sané pinih kuat, taru wesi utawi taru ulin. Beburon sané kaanggén patut matungkalikan sareng napi soroh sapundu punika, minakadi sapundu punika dados perlambang lanang, patut beburon sané kaanggén ring sapundu punika masoroh lua, sapunika taler yéning sapundu punika dados perlambang istri, patut soroh beburon sané kaanggén masoroh muani.[2][3]

Sesampun upacara tiwah puput, sapundu puniki pacang angkat tur kabakta nuju umah sang sané séda, kagenahang nampek sanding, tur ketah madaging kain, tatujon sapundu puniki ring Hindu Kaharingan dados pangater antuk sang sané séda mangda gelis nuju Lewu Tatau Dia Rumpang Tulang Rundung Raja Isen Kamalesu Uhat utawi swargan.[4]

Cecirén[uah | uah wit]

Sapundu kaanggén ring upacara Tiwah kacingak ring perangko

Taru wesi punika dados lakaran sapundu sané pinih becik, maukir marupa patung beburon minakadi rupa lelipi, naga, macan utawi marupa manusa, daweg sané séda punika lanang sapunika sapundu soroh istri sané dados pangater nuju swarga, sapunika sawalikné yening sané padem punika anak istri, sapundu sané kakaryanin patut marupa lanang. Sapundu dados genah ngiket beburon yadnya ring upacara tiwah sané kahaturang antuk numbak beburon yadnya marupa sampi utawi kebo, sapunika yéning nganggén soroh punika patut maaled antuk soroh beburon sané alitan marupa bawi, salanturné yéning nganggén bawi patut kaaledin malih nganggén soroh beburon sané alitan malih punika ayam.[3]

Sapundu manusa malakar saking taru wesi majeriji 15 s/d 50 cm antuk tegeh 3 s/d 5 méter sesampun puput kaanggén tiwah pacang kaadegang ring samping kiwa tengen saking Sandung. Sapundu ketah nyané kakaryanin awuku sadurung Tiwah kamargiang, parikrama antuk ngaryanin Sapundu sané kapertama punika ngamargiang manyaki mamalas, nganggén gelang sané malakar saking kulit taru kaaranin gelang tengan, salanturné masambeh baas nunas lugra majeng pitara antuk ngawitin ngardi sapundu.[4]

Pikobet[uah | uah wit]

Santukan madué aji éksotisme miwah lelintihan, sapundu puniki akéh sané ngamaling, kaadol ring jero negara utawi dura negara, yening sampun ngantos dura negara aji ipun pastika sampun larang. Anaké mamaling sapundu puniki ketah nyané daweg sabéh gedé tur wénten pamademan listrik, sapundu pacang kagetep nganggén gergaji listrik. Sadurung ngamargiang paripolah ipun, sang sané pacang ngemaling pastika pacang nyingakin soroh sapundu punika, sesampun nyané kapotrék antuk para panumbas, yén sapundu punika maumur panyatusan miwah becik ukiran ipun pastika pacang akéh sané jagi numbas. Parilaksana punika nénten je manutin unggah ungguh sané becik, santukan sapundu puniki madué aji sekala lan niskala antuk kulawarga miwah sang sané séda.[5]

Pustaka[uah | uah wit]

  1. "Warisan Budaya Takbenda | Beranda". warisanbudaya.kemdikbud.go.id. Kaarsipin saking versi asli tanggal 2023-05-28. Kaaksés 2022-10-03.
  2. 2,0 2,1 "InfoPublik - Sapundu Simbol Sakralnya Ritual Tiwah". infopublik.id (ring Indonesia). Kaaksés 2022-10-03.
  3. 3,0 3,1 Dyson, L.; M, Asharini (1980-01-01). Tiwah Upacara Kematian Pada Masyarakat Dayak Ngaju di Kalimantan Tengah (PDF) (ring Indonesia). Direktorat Jenderal Kebudayaan.
  4. 4,0 4,1 Norhalisa; Lion, Eddy; Dotrimensi (2020-08-17). "MAKNA SEPUNDU BAGI MASYARAKAT AGAMA HINDU KAHARINGAN DALAM UPACARA TIWAH DI DESA TUMBANG MANJUL KECAMATAN SERUYAN HULU KABUPATEN SERUYAN". Jurnal Paris Langkis (ring Inggris). 1 (1): 15–20. doi:10.37304/paris.v1i1.1666. ISSN 2723-7001.
  5. "SAPUNDU DI UJUNG KELAM" (ring Indonesia). Kaaksés 2022-10-03.