Nyuh

Saking Wikipédia

Nyuh
Nyuh (Cocos nucifera)
aman
Klasifikasi ilmiah
Krajaan
(ten wénten takson)
(ten wénten takson)
(ten wénten takson)
Bangsa
Familia
Subfamilia
Suku
Marga
Cocos
Spésiés
C. nucifera
Adan Binomial
Cocos nucifera
Nyuh

Nyuh (Cocos nucifera) inggih punika silih tunggil soroh woh-wohan sané wénten akéh pisan ring nusa Bali. Nyuh punika silih tunggil kaluwarga ring marga Cocos saking suku arén-arénan utawi Arecaceae.[1] Nyuh dados kaanggén sanganan utawi jaja. Tiosan punika, nyuh prasida kaanggén sarana upacara olih krama Bali minakadi ring banten. Yéh nyuhnyané dados kainem anggén nyegerang raga, daging nyuhnyané dados kaanggén ajeng-ajengan miwah dados kaanggén ngaé lengis. Wénten akéh pah-pahan nyuh, minakadi:

  • bungsil (woh nyuh sané cenik),
  • bungkak, klungah, semambuh, kuud (woh nyuh sané nguda).

Lianan tekén nika nyuh taler mawiguna antuk krama Baliné krana makasami pah-pahan nyuhé maguna pisan, sakadi daging nyuh wiadin dados kaanggén lengis taler dados ngicalang gelem ring ragane, kulit nyuhé utawi sambuk dados kaanggén sarana ri kala ngelaksanayang upakara bhuta yadnya (mecaru), daging nyuh sané alit utawi tombong dados kaajeng tur rasannyané manis pisan, kayu nyuhé dados kanggén mangawe umah tur bangunan sané lianan, don nyuh sané nguda dados kaanggon lakar majejaitan ring banten, don nyuh sané wayah dados kabakar tur kanggén api antuk maratengan.

Don[uah | uah wit]

Don nyuh sané nguda keanggén upakara ring sajebag wewidangan Asia Kelod-Kangin, ring Bali nentén sané nguda kemanten keanggén taler kewantasin soang-soang, sinunggil:

  1. Busung punika don nyuh sané nguda
  2. Slepan punika don nyuh sané wayah
  3. Danyuh punika don nyuh sané tuh

Soroh[uah | uah wit]

Soroh nyuh upakara

Mawit taksonomi ipun, nyuh wantah masoroh asiki Cocos nucifera, menawi varietas ipun ring Bali kocap akéh, kawiguna ipun taler pada matiosan, inggih puniki soroh nyuh upakara ring Bali miwah cecirén ipun:[2][3]

  • Nyuh bulan; kulit woh nguda nganti wayah nyané mawarna kuning masawang putih, wentuk ipun lonjong;
  • Nyuh gadang; kulit woh nyané mawarna gadang wénten masawang soklat menawi ring bongkol tapuk woh nyané wénten warna barak; cecirén inucap wantah kacingak ri kala marupa kelungah nganti kuwud, manados nyuh pinih ageng riantara nyuh tiosan;
Nyuh Gading
  • Nyuh gading; kulit woh nguda nganti atenga wayah nyané mawarna kudrang masawang kuning;
  • Nyuh gadang; kulit woh nguda nganti atenga wayah nyané mawarna gadang;
  • Nyuh sudamala; cecirén ring batang sekar setata wénten wentukan marupa jengger ayam sané tuh. Ring arence sekar nyuh sareng woh nyané utawi durung manados woh, pacang kacingak akéh wentukan inucap. Punika prasida kacingak saking metén;
  • Nyuh bojog; ceciren sambuk nyané maserat alus, asapunika nénten kaprasida ngarereh uat ipun. Samian sambuk nyané mawarna klau;
  • Nyuh surya; kulit woh nguda nganti atenga wayah nyané mawarna bang mawang kuning.
  • Nyuh rangda; cecirén inucap don nyané minutupin wit nyané, kacingak sekadi rambut rangda, kautama don miwah danyuh nyané akéh magelan

Pustaka[uah | uah wit]

  1. Royal Botanic Gardens, Kew. Cocos. World Checklist of Selected Plant Families.
  2. Adiputra, Nyoman; Wardi, I Nyoman (2015), "KELAPA DALAM BUDAYA BALI SERTA UPAYA PELESTARIANNYA", Jurnal Bumi Lestari, 15 (1): 87 - 91
  3. Kriswiyanti, Eniek (2013), "KARAKTERISTIK RAGAM KULTIVAR KELAPA (Cocos nucifera L.) YANG DIGUNAKAN SEBAGAI BAHAN UPAKARA PADUDUSAN ALIT DI BALI", Berita Biologi, 11 (3): 321 - 327

Pranala jaba[uah | uah wit]