Ni Diah Tantri

Saking Wikipédia
(Kagingsirang saking Satua Ni Diah Tantri)
Ni Diah Tantri
Patih Bandéswarya sareng putrinyane Dyah Tantri mabaos ring bale perantenan. Panjaknyane, Madukara negak ring sor. Lukisan Bali saking Koleksi Van der Tuuk, 1986
Satua
AranNi Diah Tantri
Tasih kasub maaranKatuturan Ni Dyah Tantri
Data
Gedong Kirtya5660 / VI b (1982)[1]
MitologiTantri
NegaraIndonésia
WewidanganBali
Pinanggal asalSatua kapertama katerbitkan olih I Madé Pasek warsa 1916 mamurda Satua Katuturanipun Ni Diah Tantri.

Satua Ni Diah Tantri utawi Katuturan Ni Dyah Tantri (aksara Bali: ni​diyaḥ​tantri) inggih punika silih tunggil satua Bali.[2] Satua puniki sampun kasub miwah dados akeh sasuratan, umpami: Kakawin Tantri (Kirtya, VI/679), Kidung Tantri (VI a/312), Parikan Tantri (Kirtya, VI b/378; VI/1074; VI b/1639I, Tantri Baluan (Vi a/7102), Tantri Kamandaka (Vi a/1100), Tantri Prasi ( Vi a/1265), Tantri Manduka Prakaran (Kirtya, /1083).[3] Wenten masih ring wentuk gaguritan, umpami; Geguritan Cangak miwah Geguritan Pancapuspita.

Satua Tantri inggih punika saduran saking teks Sanskerta Pañcatantra nanging soroh aslinyané sampun ilang. Soroh sané tasih paek mawit Pañcatantra, inggih punika Tantrakhayika sané macawang saking aab ka-3 SM. Soroh puniki makembang ring wewidangan India Kaja kauh miwah India Kelod. Ring warsa 750 M kasadur ring basa Arab. Soroh Arab puniki kasadur buin ring makudang-kudang basa Éropa, inggih punika; basa Inggris, Yunani, Ibrani, Latin, Jerman, Spanyol, Italia, Perancis, Belanda, miwah Hungaria. Ring daratan Cina, Pañcatantra kasub mawit maaran Tantrai utawi Tantai.(Suarka, 2007:1)

Satua puniki kasadur utawi kasurat malih ngawit saking lontar sané mabasa Kawi ka basa Bali olih I Madé Pasek warsa 1916 mamurda Satua Katuturanipun Ni Diah Tantri.[4]

Daging carita[uah | uah wit]

Kacrita sang bupati ring Patali nagantun dahating subaga wirya, wyakti ratu wibuh kabyuhaning wadwa, kajêrihin antuk para ratuné sawêwêngkoning Jambuwarsadwipa, samian rêke ngaturang upêti ngawarsa. Tan patandingan antuk kalêwihan Ida sang prabu, saantukan sapanyênêng ida tan wentên pisan ida nahênin madrêwe pakayunan mewêh angan apisan, déning jagate sami gêmuh raharja. Yan kopamayang kawibawanida sang prabu wyakti tan bina kadi Sanghyang Wisnu nyakala, tan mari ngêtisin jagat. Akeh yén critayang antuk kasubagan ida sang prabu. Munggwing pêsenganidda sang nata, Prabu Aiswaryadala. Papatihe maparab Ki Patih Bandéswarya. Dané Ki Patih Bandéswarya satata ngiring angulih-ulih amêrih sutrêptining nagara, kasarêngin antuk para punggawa miwah sakatahing para tanda mantri, pada widagda

ngentêrang jagat, sidi wakya sandi ngucap, reh tan mari nganutin linging aji, agama, Kutara, Manawa, kalih sastra sarodresti, makawinan nentên wentên sané makewuhin.

Caritayang KI patih Bandéswarya, madrêwe putri istri adiri, mapêsengan Ni Diah Tantri, kalintang ayu munggwuing warna, wyakti tan patandingan iriki sasoring akasa, wyadin antuk kagunan, kawicaksanayan tur kapradnyanan, sampun kajanapriya, makadi sampun puput indik saraswatiné kaincêp antuk Ni Diah Tantri. Yan munggwing kajêjgegan kadi Hyang Ghiriwadhu, satatu amangun hyuning rat. Kasumbungang pisan antuk para wikuné buat kalêwihan warna kalih kagunan Ni Diah Tantri, kala punika wyakti nenten wentên nyaminin ring jagate. Dening asapunika, kenginan kapirêng antuk ida Sang Prabu Aiswaryadala, raris ida mapakayun pacing nglamar Ni Diah Tantri, pacing kajumenengang pramiswari. Nanging pakayunan ida kadi kemad pacang ngarsayang ring Ki Patih Bandéswarya. Irika raris sang prabu nglocita pangindrajala. KI Bandéswarya kapangandikayang ngaturang anak istri anom tur ayu adiri nyabran rahina.

Dané Ki Patih Bandéswarya ngiring sakadi pakarsanida sang prabu, nyabran-nyabran ngaturang wanita anom tur ayu adiri. Dening sapunika, kasuen-suen têlas para istriné ayu tur anom sampun katur. Kala irika dané Ki Patih Bandéswarya kalintang epuh ring kayun. Sabudale saking manangkil, ngraris dané ka taman, kantun makakampuhan kalih nyungklit, jag dané mêrêm ring taman, antuk dahating osêk pakayunané. Dané I Gusti Ayu Biang, raindané Ki Patih Bandéswarya uning ring indik rakané asapunika, raris gêlis ngêsengin putrané Ni Diah Tantri, kapangandikayang nunasang ring ajiné, makajalaran dané kadi kalangkung sungkawa ring kayun. Ni Diah Tantri tan tempal ring pakayunan biange, tumuli mamargi ka taman, matur pitaken ring ajiné. Ajindané maridartayang saindik-indik. Sausan ajiné marityaksayang punika, tumuli Ni Diah Tantri matur pinunas, mangda dané katur ring sang prabu. Dening sapunika, raris Ki Patih Bandéswarya mabbawos ring rainé, I Gusti Ayu Biang.

Gêlising carita sampun igum pawilangané, pacang ngaturang Ni Diah Tantri. Benjangané sêmêng, dané Ni Diah Tantri raris katur ka puri ring sang prabu Aiswaryadala. Punapi lédang pisan arsanida sang prabu, déning sampun kasidan kadi pangaptiné. Kocap sampun surup surya, sampun rêke wengi ida sang prabu jagi mêrêm, kairing antuk Ni Diah Tantri saha panyêroan asiki. Sang prabu raris ngadikayang Ni Diah Tantri amijêti suku. Sang kapangandikayang sairing. Jantos dawuh tiga wêngi rêke dané Ni Diah Tantri mamijêt sukunida sang prabu, kandugi dané arip. Irika raris Ni Diah Tantri ngandikayang parêkan mamêcikang damar. Wus punika raris dané ngandika panyêroané, kapangandikayang nyatua. i panyêroan matur tan wentên uning nyatua, sakewantên ipun dêmên miragiang. Sang prabu raris nundik panyêroané antuk cokor. I panyêroan uning ring wangsit anyingid, tumuli raris ipun ngaturin Ni Diah Tantri, mangda dané nyatua. Ni Diah Tantri raris angutara saloka kadi ring sor puniki.

Pangater Satua. Wenten katuturan satua sané riin, né sampun tigang undag mangkin. Punika sané tigang undag angkupang, mangda ratep ring sané mangkin. Kocap kala irika anake ngrereh pagustian, duk ida Sang Garuda ngiring ida Sanghyang Hari, dawêg pamutêran Wanaragiriné, 90, palêtan neh satuané sané mungguh iriki. Janma wiadin satoné keh ipun, 310 diri, sané akunggahang ring satua puniki. Samalih kasarêngang ring pawiaran pisaca punika marêp ring brahmana, raris katêpasin wiara punika antuk ida sang prabu Aji Darma. Wiwitan wiarané marêbatin anak istri, nglantur raris ring katuturan andakarana, payudan lembuné. Ënto mbok nuturang têken nyai jani, mêlahang madingêhang satuané. Munggwing witing caritané ané malu, ênu aru-ara guminé, nrawang-nruwung buat pamahayu panca bhutané wiakti têlas, tan kari makaggehang kadi né sampun-sampun. Caritanan buin sueca ida Sri Dewi Swara, mangda mawantun rahayun jagate kadi né sampun-sampun kerta nagara. Kawit ada prabu di Matila nagantun. Wit ida sang prabu punika sapuniki: wentên resi maparab Bagawan Daksa, olih kasapa antuk mantuné, né maparab Dewi Nilawati. Punika awinan Ida Bagawan Daksa têdun manjadma jumênêng nata, maparab Maharaja Manu. Ida Sang prabu Manu maputra asiki maparab Maharaja Ikswaku. Maharaja Ikswaku maputra Aiswaryadala.

Pustaka[uah | uah wit]

  1. "Katalog Buku Salinan Lontar dengan Sistem Digital UPTD Gedong Kertya Singaraja Klasifikasi 6 (Weda) Tahun 2017" (PDF). bulelengkab.go.id. Kaarsipin saking versi asli (PDF) tanggal 2020-07-29. Kaaksés 29 Juli 2020.
  2. Ni Diah Tantri. (1980). Indonésia: Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, Proyek Penerbitan Buku Bacaan Sastra Indonésia dan Daérah.
  3. "Satua Bali: Ni Diah Tantri". Kaaksés 2020-04-07.
  4. JawaPos.com (2019-06-11). "Rajin Menulis Cerpen, Karyanya Tersebar ke Australia Hingga Belanda". radarbali.jawapos.com (ring Indonesia). Kaarsipin saking versi asli tanggal 2021-08-19. Kaaksés 2021-08-19.