Kakawin Smaradahana

Saking Wikipédia
Smaradahana
Asmaradhana
Asmaradana
 
karya Mpu Dharmaja
Gambaran Smaradahana ring lukisan karipta olih I Ketut Gedé kr. 1890
GenreAsmaradhana
NegaraIndonésia
BasaKawi
Jenis medialontar
Kakawin Smaradahana
Aran liyanankakawin·smaradahana
Kawedar kapertama ringKrajan Kahuripan
Basa(-basa)Basa Kawi
Juru tulisMpu Dharmaja
LakaranLontar
Ukuran40 cm x 3,5 cm
FormatKakawin
AksaraAksara Bali
Lempir12
Ngranjing Koleksi ringTojan, Kapustakaan Kantor Dokuméntasi Budaya Bali miwah Perpustakaan Kongres Amerika Serikat
Klasifikasi Gedong KirtyaItihasa

Smaradahana, taler kauningin antuk Smaradhana, Asmaradhana, Asmaradahana, Asmaradana, Asmarandhana utawi Asmarandana inggih punika kakawin sané kasurat olih Mpu Dharmaja manados éulogi antuk Raja Kameçvara saking Kadiri ring pamahbah abad ka-12 Jawa Kangin. Nyaritanyang indik ical ipun Kamajaya (déwa tresna Hindu) miwah Kamaratih (déwi tresna Hindu) saking Swargaloka lebur antuk geni sané medal saking panyingakan katiga Déwa Siwa.[1]:179–180 Atman nyané tedun ring mayapada, manados manusa sané nyarengin miwah nuntunin jadma sané matresna.[2]

Étimologi[uah | uah wit]

Smaradahana, Smaradhana, Asmaradhana utawi Asmaradahana mawit saking kruna Basa Sansekerta punika smara miwah dahana. Smara sukman inucap "tresna", punika Dhana artos nyané "hawus" utawi "ngapéhapé", miwah dahana kaartos dados "geni". Asapunika, Smaradhana pinaka kasaran ipun maartos "hawus tresna", "ngapéhapé tresna" utawi "hapé tresna", menawi wénten sané ngartosan "geni tresna". Tema Smaradhana sampun nginspirasi makéh karya seni miwah susastra ring Indonésia, rumasuk carita, puisi, miwah gending tresna.

Daging[uah | uah wit]

Kakawin Asmarandana kasurat ring aksara sunda.

Carita kakawitin ri kala Nilarudraka ngarabeda, kanikayang raksasa punika ngelah kasaktian tan kamatiang tiosan olih okan déwa Siwa, punika para déwata masiasat mangda déwi Uma mangda madué oka punika ngardi Ida ngarinduyang pisan rabi nyané Déwa Siwa, ri kala punika kantun masemadi ring situnggil genah ring puncak gunung méru kasarengin Nandiswara miwah Mahakala. Para déwata ngutus Kamadéwa, déwa tresna sané ring Jawi kuna manados Kamajaya, antuk ngerereh Siwa. Ipun kaperéntah ngardi tresna ring ati Siwa, mangda ngarinduang rabi nyané.

Nganggén busur miwah panah tresna antuk ujung kembang sekar, Kamajaya nembak Siwa sané kantun masemadi. Selantur nyané Siwa ngarasayang manah antuk matemu rabi nyané. Atin ipun kabekin antuk kenangan riin matresna sareng Parwati, aspunika ida gelis muputang semadi nyané. Menawi, ri kala Shiva ngabuka panyingakan ipun, ida nyingakin Kamajaya mengkeb ring walik watu. Hérang antuk tatindakan Kamajaya, déwa saking metén purun ngusik semadi ipun, Siwa dados marupa makéh tangan miwah duur mawasta Pamurtian, taler geni medal saking panyingakan katiga nyané miwah ngalebur Kamajaya manados abu. Rabi Kamajaya, dewi Rati, sané kasub ring Jawi kuna manados Kamaratih, uning antuk indik punika, ida mamargi nuju rabi nyané, saking tresna, pangabdian miwah kasetiaan ipun, makecos nuju geni Siwa nyarengin rabi ipun. Dané makekalih lebar ring endihan geni, ical saking Swarga loka miwah ical saking genah déwata.

Atma pasangan inucap, déwa Kamajaya miwah déwi Kamaratih, tedun ring mayapada. Ketah numitis manados kalih pasang matresna, tetep ngarereh situnggal tiosan ring mayapada, atma Kamajaya miwah Kamaratih parlambang tresna, kama, budi miwah kangen sané nginspirasi, ngoda miwah kadrita olih samian patresnan ring mayapada. Ring tiosan rasa tresna Siwa sareng Uma tan kabendung, asil saking pitresna punika embas Bhatara Gana, sané numpas Nilarudraka ring swargaloka.

Lelintihan[uah | uah wit]

Mpu Dharmaja nyurat Smaradahana ring pamréntahan Kameçvara, raja kaping kalih Kadiri ri kala kuartal kakalih abad ka-12. Sejarawan parcaya tiosan Dharmajaya antuk ngawedar mitologi Hindu indik Kamadéwa sané kalebur olih geni Siwa (kapiteges olih penyair Sansekerta Kalidasa ring Kumārasambhava), punika taler antuk nikayang ésénsi tresna miwah manah ring raga manusa. Sanget kanikayang kakawin puniki antuk éulogi Dharmaja antuk raja.

Smaradahana ngarayaang Kameçvara manados lanang sané bagus pisan, asapunika panomahan Ida Çri Kirana kaloktah antuk kaayuan ipun sané tan patara. Kakawin puniki ngambarang raja manados punarbawa saking Kamajaya, déwa tresna Hindu, miwah nganikayang pinaka ibu kota inucap Dahana (utawi Daha) kaloktah ring sajebag guminé. Rabi Kameçvara, Çri Kirana, kanikayang manados punarbawa saking Kamaratih, déwi tresna Hindu.

Smaradhana maandos pamahbah saking putraraja Panji, punika Raden Inu Kertapati (utawi Panji Asmoro Bangun) kagambarang manados punarbawa saking Kamajaya, punika taler Dewi Chandra Kirana (utawi Sekartaji) kagambarang manados punarbawa saking Kamaratih. Satua Malat kawedar nuju samian Asia Kelod Kangin (Samenanjung Indocina (wewidangan rumasuk ring aab modérn Thailand, Kamboja, Laos, Myanmar, Viétnam Kelod) miwah Wewengkon Melayu).[1]:179–180

Galéri[uah | uah wit]

Pustaka[uah | uah wit]

  1. 1,0 1,1 Cœdès, George (1968). The Indianized states of Southeast Asia. University of Hawaii Press. ISBN 9780824803681.
  2. Soekmono, Dr R. (1973). Pengantar Sejarah Kebudayaan Indonésia 2 [The Introduction of Indonésian Culture 2] (ring Indonesia). Yogyakarta, Indonésia: Penerbit Kanisius. p. 117. ISBN 979-413-290-X.

Pranala jaba[uah | uah wit]