I Nyoman Manda

Saking Wikipédia
I Nyoman Manda
Embas14 April 1939
Banjar Pasdalem, Kabupatén Gianyar, Bali
MabangsaIndonésia
Kauninginpangawi sastra Bali

I Nyoman Manda (embas ring Banjar Pasdalem, Belega, Blahbatuh, Kabupatén Gianyar, Bali, 14 April 1939;yusa 84) inggih punika silih tunggil pangawi sastra Bali. Dané masuk sekolah ring SMA Negeri Singaraja (1955-1958). Nanging nénten wénten sané prasida kakalimbakang. Ritatkala dados guru ring Lombok Timur (1962-1965), Dané ngawit nyuratang sasuratan drama miwah dados sutradara antuk acara-acara ring sekolah miwah kabupatén. Niki mawit ri tatkala dané magingsir ka SMAN 1 Gianyar, Dané naenin malancaran ring wewidangan jagat Gianyar tur matetujon antuk nyolahang dramannyané Sakuntala, Désaku. Ring aab punika taler dané nyuratang akéh puisi, cerpén miwah ésai budaya ring surat kabar minakadi Suara Karya, Indonésia Raya, Mingguan Merdeka, Zaman dan Bali Post, Media Muda Balai Pustaka, Simponi, Bali Post miwah Nusa Tenggara.[1][2]

Biograpi[uah | uah wit]

Dané wantah oka saking I Wayan Dadi miwah Ni Ketut Puri makekalih sampun seda. Dané embas ring Banjar Pasdalem, Gianyar, 14 April 1938. Bapannyané, I Wayan Dadi dugas kantun nyeneng dados polisi Belanda miwah méménnyané Ni Ketut Puri maasal saking Cemenggaon, Gianyar. Dané manyama sareng kutus miwah dané wantah pianak sané kaping tiga. Nanging belinnyané sané paling kelih, Wayan miwah Madé sampun seda ri kala dané kantun alit, punika taler arinnyané I Ketut Sada. Rikala kantun alit Dané meneng sareng kaluwargané ring Pasdalem. Daweg punika dané seneng maplalian ring carike sareng sawitrané. Punika taler dané seneng kayeh ka tukadé, ngruruh capung miwah ngangonang bébék. Pajalan idupné ri kala cerik dané surat ring novél sané mamurda "I Kentung Uling Lodtungkang".

Dané masekolah ring SR II Cangkir Tegal Tugu Gianyar warsa 1946 kantos warsa 1952. Ri sampuné tamat, dané ngelanturang masekolah ring SMN Gianyar mangkin SMP Negeri 1 Gianyar kantos warsa 1955. Sausan punika dané ngelanturang masekolah ring SMA Negeri Singaraja, nyarengin bapannyané sané pindah tugas ka Singaraja. Tamat SMA Singaraja dané ngelanturang ka B1 Bahasa Indonésia di Singaraja miwah tamat warsa 1961 miwah langsung dados guru ring SGA Negeri di Selong, Lombok Timur kantos warsa 1964.

Warsa 1990, dané polih gelar sarjana S1 saking Universitas Terbuka. Tigang warsa ngabdi dados guru ring Lombok, Dané mawali ka Bali miwah marabian sareng Madé Seruti sané makarya dados TK di Gianyar. Ri sampuné makeluwarga dané meneng ring margi Majapahit, Gang Gunung Agung IV, Banjar Teges, Gianyar. Dané maduwe pianak tetiga inggih punika; Gedé Palgunadi, Kadek Pramesti Dewi miwah Ni Komang Tri Anggreni.

Warsa 1964, dané dados guru ring SMA 1 Gianyar kantos warsa 1986, miwah kadadosang kepala sekolah ring SMA 3 Sukawati.

Warsa 1995, dané mawali ka SMA 1 Gianyar dados kepala sekolah, miwah dané pensiun warsa 1998 risampuné dados guru 38 tiban.

Warsa 1966 kantos warsa 1977, dané naenin dados anggota DPRD tingkat II Gianyar, punika taler warsa 1971 kantos warsa 1977 dané dados ketua KNPI Gianyar.

Warsa 1974, dané naanin makarya dados koresponden surat kabar Suara Karya miwah nyurat ring Surat Kabar Merdeka, Angkatan Bersenjata, Bali Post miwah Simponi. Rikala pensiun, Dané kantun nyurat miwah sareng pangawi lianan sekadi Djelantik Santha, Madé Suarsa, Samar Gantang, Madé Sanggra (alm) miwah sané lianan dados redaktur majalah Canang Sari. Lianan ring punika, dané taler dados silih tunggil editor miwah pangawi ring Bali Post Bali Orti dados pangremba Majalah Satua sané ngawedar satua cutet mabasa Bali.

Dané wantah pangawi sastra Bali moderen sané produktip. Dané ngawedar kirang lebih kalih kantos limang cakepan sané a warsa napike pupulan satua cutet, novel wiadin puisi. Bakat dané nyurat embas saking SMA, miwah ri kala punika akeh kakawiané kawedar ring majalah dinding sekolah. Rikala dados guru SGA Negeri Selong, Lombok Timur, Dané mentasang drama kakawiané ring sekolah miwah ri kala wanti warsa kabupatén Lombok Timur.

Rikala pindah ka SMA Negeri 1 Gianyar sasuratan dané nyansan nglimbak. Dané ngawit nyurat cerpen mabasa Indonésia ring majalah wiadin surat kabar sekadi Simponi, Bali Post, Harian Nusa Tenggara, Media Muda Balai Pustaka. Dané taler aktif nyurat artikel budaya ring Mingguan Merdeka Zaman, Suluh Marhaen, miwah Suara Karya. Dané taler pepes nglaksanayang pementasan seni ring Balai Seni Toya Bungkah Danau Batur duwen sastrawan Sultan Takdir Alisyahbana.

Ngawit warsa 1974, malarapan antuk embasné TVRI, dané mentasang kakawiannyané sareng Sanggar Purnama miwah Sanggar Malini. Ring PKB warsa 1995 satua cutetné sané mamurda Guru Madé polih juara kapertama lomba penulisan cerpen mabasa Bali. Satua cutetné sané mamurda Togog polih juara kalih ri kala sayembara mengarang cerpen Bali sané kelaksanayang olih Balai Bahasa Singaraja warsa 1977. Naskah drama nyané sané mamurda Masan Cengkehe Mabunga polih juara kapertama ri kala sayembara penulisan drama sané kaadaang olih Listibiya Bali warsa 1978, miwah novel "Lan Jani" polih juara kalih ri kala sayembara sané kelaksanayang olih Lembaga Bahasa Singaraja warsa 1974, miwah kawedar marupa cakepan warsa 2002.

Lianan ring punika, Dané taler nerjemahang makudang-kudang kakawian sastrawan Indonésia ka basa Bali. Dané taler nyurat autobiografi sané mamurda "Geliat Sastra Nyoman Manda" indik pajalan kepengarangannyané, kakawian-kakawianné, miwah penghargaan sané sampun kapanggih. Penghargaan lianan sané sampun naanin kapanggih minakadi juara harapan ring sayembara penulisan naskah drama modern mabasa Bali sané kelaksanayang warsa 1981, dados juara harapan ri kala sayembara penulisan naskah drama mabasa Indonésia warsa 1991. Punika taler dané polih penghargaan dados guru teladan warsa 1984, penghargaan Wijaya Kusuma warsa 1994 saking Pamréntahan Kabupatén Gianyar sangkaning pengabdiannyané membina miwah mengembangkan sastra daerah, warsa 1999 polih kalih penghargaan Sastra Rancage miwah penghargaan saking Yayasan Saba sastra Bali, warsa 2003 dané malih polih penghargaan sastra Rancage antuk novelné sané mamurda "Bungan Gadung Ulung Abancang", miwah warsa 2008 dané malih ngmolihang Penghargaan Sastra Rancage antuk novelné "Depang Tiang Bajang Kayang-Kayang".[3]

Bibliograpi[uah | uah wit]

Karya Sastra[uah | uah wit]

Novel[uah | uah wit]

Kakawian-kakawian sané sampun kawedar, inggih punika:

  • Kasih Bersemi di Danau Batur (1981)
  • Sayong (1999)
  • Kenang Indah di Toya Bungkah (2002)
  • Manah Bungah di Toya Bungkah (2006)
  • Bunga Gadung Ulung Abancang I, II, miwah III (2001)
  • I Kentung Uling Lodtungkang (2002)
  • Gending Pengalu (2007)
  • Nembangang Sayang (2007)
  • Depang Tiang Bajang Kayang-Kayang (2007)
  • Ngabih Kasih ring Pasisi Lebih (2008)
  • Sawang-sawang Gamang (2008)
  • Tresnané Leket-Leket ring Danu Batur (2015)
  • Biyar Biyur ring Pesisi Sanur (2010)
  • Kulkul Bulus (2010)
  • Tyaga Wani Mati (2010)
  • Gending Pengalu (2010)
  • Suara Saking Batukaru (2010)
  • Gusti Ayu Kedangan (2010)
  • Dr. Ratini (2012)
  • Ngrestiti Ati (2012)

Naskah drama[uah | uah wit]

  • Brantakan 1978
  • Masan Cengkehe Nedeng Mabunga 1978
  • Kuuk 1978
  • Lelakut 1999
  • Dukana Pujangga 2002
  • Saat Terakhir 2002
  • Demo 2003
  • Sepasrah Kisah di Goa Gajah 2004
  • Kirana 2005
  • Dewi Sakuntala Nembang Girang di Bukit Gersang 2008
  • Mabela Pati 2013
  • Kuuk 2013
  • Jepun Putih Akatih 2013
  • Mulih 2013
  • Dukana Pujangga 2013
  • Penggak 2013
  • Dadi Ati 2013
  • Jayaprana Layonsari 2013

Satua cutet[uah | uah wit]

Kakawian marupa satua cutet:

  • Togog (1977)
  • Hilang (2001)
  • Tali Rapiah (2002)
  • I Kentung Uling Lodtungkang (2002)
  • Memedi (2004)
  • Helikopter (2004)
  • Alikan Gumi (2004)
  • Kenangan Indah di Toyabungkah (2004)
  • Laraning Carita ring Kuta (2002)
  • Pongah (2005)
  • Sepeda Baru (2005)
  • Sang Nandaka (2007)

Puisi[uah | uah wit]

  • Ganda Sari 1973, sareng Madé Sanggra
  • Joged Bumbung 1975
  • Pantai 1978
  • Mara-mara 1994
  • Tiang 1995
  • Kalangen ring Batur SAB Singgah di Bencingah Wayah 2000
  • Puputan Badung 2000
  • Niti Titi Puttaparthi 2000
  • Suung Luung 2003
  • Tiang 2004
  • Yen 2004
  • Nyongkok di Bucu 2006
  • Kuuk 2006
  • Kabar-kabar Surat Kabar 2006
  • Swara Cakra Kurushetra 2006
  • Puisi-puisi ring majalah Canang Sari minakadi; Topeng Keras, Ada Sinar Galang, Setata Megonjakan ring Angin, Ampurayang Titiang, Manahe Mabesikan 2006
  • Gerip Maurip Gridip Makedip Ngintip

Terjemahan[uah | uah wit]

Kakawian sastra terjemahan ka basa Bali;

  • "Di Tengah Keluarga", cerpen Ajip Rosidi 1999
  • "Sukreni Gadis Bali", novel A.A. Pandji Tisna 1999
  • "Deru Campur Debu", pupulan puisi Chairil Anwar 2000
  • "Bawuk", pupulan cerpen pilihan majalah Horison 2002
  • "Kuli Kontrak", pupulan cerpen Mochtar Lubis 2002
  • "Jalur-jalur Membenam", pupulan cerpen Wildam Yatim 2002
  • "Gauhati", cerpen Budi darma 2002
  • "Tirani dan Benteng", pupulan puisi Taufik Ismail 2002
  • "Di Bawah Lindungan Ka'bah", novel Hamka 2004
  • "Kota Harmoni", cerpen-cerpen pangawi Indonésia sakadi Idrus miwah YB Mangunwijaya 2013

Lianan[uah | uah wit]

Kakawian lianan inggih punika:

  • "Jantraning Tirta Yatra", cutetan ri kala Tirta Yatra 1998
  • Padi Buung, pupulan fragmen drama pertunjukan TV 2000
  • "Jantra Tirta Yatra", cutetan ri kala Tirta Yatra 2002
  • "Perani Kanti", cakepan ngenenin indik dedikasi sastrawan Bali 2002
  • "Tirta Yatra ka India", catetan Tirta Yatra ka India 2005
  • "Riwayat Geliat Sastra Nyoman Manda", autobiografi 2005
  • "Mengenang Bayang-bayang Ilalang", biografi perbankan saking Ubung, Penebel Tabanan 2006
  • "Ngonang", pupulan catetan ringkes 2006
  • Basa miwah Sastra Bali, Kisah-kisah Jumah, pupulan esai basa miwah sastra Bali 2006
  • Majalah Canang Sari, Majalah Satua.

Pustaka[uah | uah wit]

  1. Dané Ayu Ketut Candrawati (2009). Bibliografi Sastrawan Bali. Jakarta: Dinas Kebudayaan Provinsi Bali. p. 246. ISBN 978-602-95548-4-7.
  2. Bali, Nusa. "Manda dan Djelantik Santha Masih Eksis Berkarya di Kala Senja". www.nusabali.com (ring Inggris). Kaaksés 2021-11-04.
  3. "I Nyoman Manda". badanbahasa.kemdikbud.go.id. Kaarsipin saking versi asli tanggal 2021-08-20. Kaaksés 20 Agustus 2021.